श्रावणातील आदित्यराणूबाई व्रत पूजा पद्धत आणि माहिती

श्रावण महिन्यातील आदित्यराणूबाईचे व्रत हे विशेषतः महाराष्ट्रातील ग्रामीण भागात आणि काही ठिकाणी लोकप्रिय आहे. हे व्रत भगवान सूर्यदेव आणि राणूबाई (ज्यांना काही ठिकाणी सूर्यदेवाची पत्नी संज्ञा किंवा स्थानिक देवी म्हणून पूजले जाते) यांना समर्पित आहे. हे व्रत सूर्यदेवाच्या कृपेने आरोग्य, समृद्धी आणि संकटमुक्ती मिळवण्यासाठी केले जाते. खालीलप्रमाणे या व्रताची पूजा पद्धत आणि विधी सविस्तरपणे दिला आहे.

आदित्यराणूबाई व्रताचे महत्त्व

सूर्यदेव हे जीवनदाता आणि ऊर्जेचे स्रोत मानले जातात. आदित्यराणूबाई व्रतामुळे सूर्यदेवाची कृपा प्राप्त होते, ज्यामुळे रोग, संकटे आणि दारिद्र्य दूर होते.

हे व्रत विशेषतः स्त्रिया पतीच्या दीर्घायुष्यासाठी, कुटुंबाच्या सुख-समृद्धीसाठी आणि मुलांच्या कल्याणासाठी करतात.

हे व्रत श्रावणातील प्रत्येक रविवारी किंवा विशिष्ट रविवारी (उदा. पहिला किंवा शेवटचा रविवार) केले जाते. काही ठिकाणी संपूर्ण श्रावण महिना हे व्रत पाळले जाते.

आदित्यराणूबाई व्रताची पूजा पद्धत

आदित्यराणूबाईचे व्रत आणि पूजा रविवारी सकाळी सूर्योदयापूर्वी किंवा सूर्योदयाच्या वेळी केली जाते.

सकाळी लवकर उठून स्नान करावे आणि स्वच्छ वस्त्र परिधान करावे. स्त्रिया लाल किंवा पिवळ्या रंगाची साडी परिधान करू शकतात, कारण हे रंग सूर्यदेवाशी संबंधित आहेत.

पूजा साहित्य- 

सूर्यदेवाचे चित्र किंवा मूर्ती (किंवा तांब्याचे ताट/सूर्यप्रतीक).

तांब्याचा ताम्हन/लोटा (पाण्यासाठी).

तांबे किंवा पितळेचे ताट, गंगाजल, दूध, हळद, कुंकू, अक्षता (तांदूळ), लाल फुले (जास्वंद किंवा कमळ), गव्हाचे दाणे, गूळ, तूप, धूप, दीप, कापूर, नैवेद्य (गव्हाचे पीठ आणि गुळाचे लाडू, खीर, केळी), आणि पान-सुपारी.

राणूबाईसाठी लाल कापड, लाल बांगड्या, आणि हळदी-कुंकवाचा करंडा (काही ठिकाणी राणूबाईला स्थानिक देवी म्हणून पूजले जाते).

पूजा पद्धत-

पूजेच्या ठिकाणी स्वच्छता करावी. घरातील पूजास्थान किंवा पूर्व दिशेला पूजा करावी, कारण सूर्यदेव पूर्व दिशेशी संबंधित आहेत.

पूजेच्या ठिकाणी स्वच्छ कापड पसरवावे आणि त्यावर तांब्याचे ताट किंवा सूर्यदेवाचे चित्र ठेवावे.

तांब्याच्या लोट्यात पाणी, हळद, कुंकू आणि लाल फुले घालून सूर्यदेवाला अर्घ्य अर्पण करावे. हे अर्घ्य सूर्योदयाच्या वेळी पूर्व दिशेला तोंड करून द्यावे.

सूर्यदेवाला गव्हाचे दाणे, गूळ, आणि लाल फुले अर्पण करावी.

धूप, दीप आणि कापूर लावून सूर्यदेवाची आरती करावी.

खालील सूर्य मंत्रांचे उच्चारण करावे (प्रत्येकी ११ किंवा १०८ वेळा):

ॐ सूर्याय नम:।

ॐ घृणि सूर्याय नम:।

ॐ आदित्याय नम:।

सूर्य गायत्री मंत्र : ॐ भास्कराय विद्महे महाद्युतिकराय धीमहि, तन्नो आदित्य: प्रचोदयात्।

सूर्याची आरती

जयदेव जयदेव जयजय श्रीसूर्या ।

एकारति ओवाळु सुरगण - प्रभुवर्या ॥धृ॥

द्वादश नामें करुनि करितां तव प्रणती ।

दोष निवारुनि इच्छित मनोरथ पुरती ।

अर्ध्यप्रदान करितां पुण्याची प्राप्ती ।

दर्शनमात्रें साधक भवसागर तरती ॥१॥

ब्राह्मणकुळासि दैवत तुजवांचुनि नाहीं ।

त्रिकाळ अर्घ्य देती द्विजवर लवलाहीं ॥

प्रथम अहूति अर्पण यज्ञाचे ठायीं ।

सर्व जगाचि दृष्टी तुजयोगें पाहीं ॥२॥

दशयोजन मोठा रथ निजसारथि अरुण ॥

सप्तमुखाचा अश्व शोभतसे वहन ।

अठ्यायशीसहस्त्र ऋषि करिति स्तवन ।

निरंजन प्रार्थितसे करुनिया नमन ॥३॥

राणूबाईला स्थानिक देवी म्हणून पूजले जाते. तिच्यासाठी लाल कापडावर हळद-कुंकवाचा करंडा, लाल बांगड्या, आणि फुले ठेवावी.

राणूबाईला गव्हाच्या पिठाचे लाडू, खीर किंवा गोड नैवेद्य अर्पण करावा.

खालील मंत्राने राणूबाईला प्रार्थना करावी:

ॐ राणूबायै नम:।

काही ठिकाणी राणूबाईला सूर्यदेवाची पत्नी संज्ञा किंवा छाया म्हणून पूजले जाते, त्यामुळे ॐ संज्ञायै नम:। किंवा ॐ छायायै नम:। मंत्रांचा जप करावा.

राणूबाईला हळद, कुंकू, आणि अक्षता अर्पण करून धूप-दीप दाखवावे.

सूर्यदेव आणि राणूबाईला गव्हाच्या पिठाचे लाडू, गुळाची खीर, किंवा केळी यांचा नैवेद्य दाखवावा.

नैवेद्य दाखवल्यानंतर कुटुंबातील सर्वांना प्रसाद वाटावा.

सूर्यदेव आणि राणूबाईच्या चित्राला किंवा प्रतीकाला तीन किंवा सात प्रदक्षिणा घालाव्या.

कुटुंबाच्या सुख, समृद्धी, आणि आरोग्यासाठी प्रार्थना करावी. उदाहरणार्थ: "हे सूर्यदेवा आणि राणूबाई, आमच्या कुटुंबाला सुख, शांती आणि समृद्धी प्रदान करा. सर्व संकटांचा नाश करा."

व्रताचे नियम

काही ठिकाणी रविवारी उपवास ठेवला जातो. उपवासात गव्हाचे पदार्थ, गूळ, आणि फळांचे सेवन केले जाते. मीठ, तिखट आणि तेलकट पदार्थ टाळावेत.

व्रताच्या दिवशी ब्रह्मचर्य पाळावे आणि मन शुद्ध ठेवावे.

या दिवशी केस विंचरु नये.

पूजा आणि कहाणी केल्याशिवाय कोणत्या पदार्थाचे सेवन करु नये.

पूजेनंतर गव्हाचे दाणे, गूळ, किंवा तांब्याचे भांडे दान करावे. गरीबांना अन्नदान करणे शुभ मानले जाते.

श्रावणातील प्रत्येक रविवारी हे व्रत पाळावे.

आदित्यराणूबाई व्रताची कथा नक्की करावी. 

व्रताचे फायदे

सूर्यदेवाच्या कृपेने आरोग्य, शक्ती आणि तेज प्राप्त होते.

राणूबाईच्या आशीर्वादाने कुटुंबात सुख-शांती आणि समृद्धी येते.

संकटे, रोग आणि शत्रूंचा नाश होतो.

पती-पत्नीचे नाते दृढ होते आणि मुलांचे कल्याण होते.

जर सूर्यदेवाला अर्घ्य देणे शक्य नसेल, तर घरी तांब्याच्या ताटावर सूर्याचे चित्र काढून किंवा सूर्यप्रतीक ठेवून पूजा करावी.

पूजेनंतर गव्हाचे दाणे आणि गूळ गाईला खाऊ घालणे शुभ मानले जाते.

व्रत पाळताना सात्विक आहार घ्यावा आणि क्रोध, द्वेष यापासून दूर राहावे.

या व्रतामुळे भक्तांना सूर्यदेव आणि राणूबाईच्या कृपेने सर्व मनोकामना पूर्ण होतात आणि जीवनात सुख-शांती प्राप्त होते.