नागपंचमी विशेष: सर्पदेवतेला समर्पित ८०० वर्षे जुने नागतीर्थ शिखरधाम, सातपुडा टेकड्यांवर निसर्ग आणि अध्यात्माचा अनोखा संगम

मध्य प्रदेश हे भारतातील सर्वात सुंदर राज्यांपैकी एक आहे. येथील सातपुडा खोऱ्या त्यांच्या नैसर्गिक सौंदर्यामुळे लोकांमध्ये खूप प्रसिद्ध आहेत. जेव्हा तुम्ही येथे जाल तेव्हा तुम्हाला सुंदर खोऱ्यांपैकी काही आध्यात्मिक स्थळे देखील पाहायला मिळतील. या ठिकाणांपैकी एक म्हणजे नागतीर्थ नागलवाडी शिखरधाम. पर्यटकांमध्ये या ठिकाणाचे विशेष महत्त्व आहे. मध्य प्रदेशातील बडवानी जिल्ह्यातील राजपूर तहसीलमधील नागलवाडी गावात सातपुडा पर्वतरांगांच्या हिरव्यागार दऱ्यांमध्ये स्थित, सर्पदेवतेला समर्पित शतकानुशतके जुने आणि प्रसिद्ध मंदिर श्री भिलाट देव शिखरधामचे वैभव केवळ स्थानिक लोकांमध्येच प्रसिद्ध नाही तर देश आणि जगातील लोकांसाठी देखील अफाट आहे. हे तीर्थक्षेत्र शेकडो वर्षांपासून शिखरधाम म्हणून प्रसिद्ध आहे. दरवर्षी नागपंचमीच्या विशेष प्रसंगी लाखो लोक येथे दर्शन घेण्यासाठी येतात.

निमाड माळव्याच्या उंच पर्वतांवर वसलेले हे धाम बडवानी जिल्ह्यात येते. येथे निसर्गाचे अद्भुत दृश्ये दिसतात. येथे येणारे पर्यटक देवतेच्या दर्शनासह नयनरम्य नैसर्गिक दऱ्यांचा आनंद घेऊ शकतात. येथे धबधबे, हर्बल ट्रेकिंग स्पॉट्स आणि सुंदर ठिकाणे आहेत.

नागतीर्थ शिखरधाम येथे मेळा भरतो

नागलवाडी येथील भिलाट देव जी मंदिरात, श्रावण महिन्याच्या नाग पंचमीला, श्री भिलाट देव संस्थानने गाव आणि जिल्हा प्रशासनाच्या सहकार्याने श्री भिलाट देवाचा ५ दिवसांचा मेळा आयोजित केला आहे, ज्यामध्ये दररोज अनेक विशेष धार्मिक विधी केले जातात. या विशेष प्रसंगी, दरवर्षी दूरदूरून पाच लाखांहून अधिक लोक भगवानांच्या दर्शनासाठी आणि मेळ्यात सहभागी होण्यासाठी येतात. येथे महालोक देखील बांधले जात आहे. उज्जैनमध्ये बांधलेल्या महाकाल महालोकाच्या धर्तीवर पर्यटनाला चालना देण्यासाठी हे बांधले जात आहे.

८०० वर्षे जुने मंदिर

नाग तीर्थ शिखर धाममध्ये भिलाट देवाचे मंदिर आहे जे लाखो भाविकांच्या श्रद्धेचे केंद्र असल्याचे म्हटले जाते. सातपुड्याच्या उंच टेकड्यांवर वसलेले हे मंदिर ८०० वर्षे जुने आहे. मध्य प्रदेशातील हरदा जिल्ह्यातील रोल गावात भिलाट देव प्रकट झाले असे म्हटले जाते. हे मंदिर २२०० मीटर उंचीवर आहे आणि २०१५ मध्ये गुलाबी दगडांनी त्याचे नूतनीकरणही करण्यात आले. बाबा भिलट देव यांचा जन्म सुमारे ८०० वर्षांपूर्वी मध्य प्रदेशातील हरदा जिल्ह्यातील रोलगाव पाटण येथे झाला. त्यांच्या आईचे नाव मेंदाबाई आणि वडिलांचे नाव रेव्हजी गवळी होते.

भिलाट देव यांचे पालक मध्यमवर्गीय कुटुंबातील होते आणि दोघेही भगवान शिवाचे महान भक्त मानले जात होते. शिवाचे महान भक्त असूनही, त्यांना मुले नव्हती. अशा परिस्थितीत, त्यांना वाटले की कदाचित त्यांच्या भक्तीत चूक झाली असेल, म्हणून त्यांनी अधिक कठोर तपस्या केली.

कठोर तपस्या आणि ध्यानाने प्रसन्न होऊन, भोलेनाथ आणि माता पार्वती यांनी त्यांना वरदान म्हणून एका सुंदर मुलाचा आशीर्वाद दिला. पालकांनी प्रेमाने त्या मुलाचे नाव भिलट ठेवले. पण त्याच वेळी, आई मेंडाबाई आणि वडील रेव्हजी यांच्याकडून एक वचन घेतले की आम्ही दररोज तुमच्या घरी भिक्षा मागण्यासाठी येऊ. आणि जर तुम्ही लोक आम्हाला किंवा या मुलाला दुर्लक्ष केले तर आम्ही या मुलाला आमच्यासोबत घेऊन जाऊ. असे म्हटले जाते की भिलाट देवाने लहानपणापासूनच आपल्या चमत्कारिक कृत्यांनी कुटुंब आणि गावकऱ्यांना आश्चर्यचकित केले होते.

पौराणिक कथेनुसार, एके दिवशी भिलाट देवाचे पालक शिव-पार्वतीला दिलेले वचन विसरले आणि भक्तीत गुंतले. मग भगवान शिव मुलाला पाळण्यातून घेऊन गेले आणि त्याच्या जागी साप त्याच्या गळ्यात ठेवला आणि मुलाला आपल्यासोबत घेऊन गेले. येथे भिलाट देवाच्या पालकांना समजले की त्यांचे मूल भिलाट देव पाळण्यात न सापडल्याने आणि त्याच्या जागी नागदेवता पाहून त्यांनी चूक केली आहे. अशा परिस्थितीत त्यांनी पुन्हा एकदा शिव-पार्वतीची पूजा केली. मग शिव-पार्वती म्हणाल्या की आमच्या वचनानुसार तुम्ही आम्हाला ओळखले नाही, म्हणून आता आम्ही स्वतः या मुलाला शिक्षण देऊ आणि तुम्ही पाळण्यात सोडलेल्या सापाची भिलाट देव आणि नाग देव या दोन्ही रूपांमध्ये पूजा कराल. तेव्हापासून येथे भिलत देव आणि नाग देव यांची एकत्र पूजा केली जाते असे म्हटले जाते.

येथे प्रचलित असलेल्या आणखी एका आख्यायिकेनुसार, भगवान शिवाचे अवतार मानले जाणारे भगवान भैरवनाथ यांनी स्वतः पचमढीच्या चैरागड भागात त्या मुलाला भिलट देवाचे संगोपन केले. त्यांच्या मार्गदर्शनाखाली शिक्षण घेतल्यानंतर आणि तंत्र-मंत्र आणि युद्धाच्या सर्व कलांमध्ये प्रवीण झाल्यानंतर, भिलट देव भगवान भोलेनाथांच्या इच्छेनुसार भैरवनाथांसह बंगाल प्रदेशात असलेल्या कामाख्या देवी मंदिराभोवती असलेल्या घनदाट जंगलांकडे गेले आणि तेथील काही खास जादूगारांकडून कौशल्ये देखील शिकली.

बंगालमध्ये राहून, भिलट देव यांनी बंगालच्या राजकन्या राजलशीही लग्न केले आणि भगवान भोलेनाथ आणि पार्वती यांचे आशीर्वाद घेतले. त्यानंतर भगवान भोलेनाथ आणि माता पार्वती म्हणाले की आता तुम्ही तुमच्या पालकांकडे जा आणि तेथून नागलवाडीजवळील सातपुरा शिखरावर निवास करा आणि लोकांचे कल्याण करा. नागलवाडीमध्ये तुमची नेहमीच भिलट नाग देवता म्हणून पूजा केली जाईल. तेव्हापासून भिलट देव यांनी त्यांच्या तपश्चर्येचे स्थान आणि कर्मभूमी दोन्हीसाठी सातपुड्यातील या उंच टेकडीच्या शिखराची निवड केली. तेव्हापासून नागलवाडीपासून ४ किमी अंतरावर सातपुड्याच्या शिखरावर भिलट बाबा उपस्थित असल्याचे सांगितले जाते.

सातपुड्याच्या हिरव्यागार दऱ्यांच्या शिखरावर असलेल्या बाबा भिलट देव यांच्या मंदिरात येणाऱ्या भक्तांची प्रत्येक इच्छा पूर्ण होते. भिलट देवांचे भक्त, विशेषतः मुले होऊ इच्छिणारे जोडपे येथे मोठ्या संख्येने येतात.

हे मंदिर केवळ धार्मिक आणि आध्यात्मिक दृष्टिकोनातूनच नाही तर ऐतिहासिक दृष्टिकोनातूनही महत्त्वाचे आहे. दरवर्षी लाखो भाविक सुमारे ८०० वर्षे जुन्या श्रद्धा आणि श्रद्धेच्या या पवित्र मंदिरात दर्शनासाठी आणि पूजा करण्यासाठी येतात. २००४ मध्ये पूर्ण झालेले भिलट देवाचे हे नवीन मंदिर भव्य आणि मनमोहक आहे. त्यात बसवलेले गुलाबी दगड कोरीव काम करून आकर्षक आणि कोरीव काम करण्यात आले आहे.

कसे पोहोचायचे

जर तुम्हाला नैसर्गिक सौंदर्याने भरलेले हे आध्यात्मिक ठिकाण पहायचे असेल तर इंदूर रेल्वे स्टेशन आणि विमानतळ येथून १५० किमी अंतरावर आहे. देशाच्या कोणत्याही भागातून इंदूरला पोहोचल्यानंतर बस किंवा टॅक्सीने शिखर धाम येथे जाता येते. 

मंदिराकडे जाणारे सर्व रस्ते पक्के आहेत. याशिवाय येथील सर्वात जवळचे रेल्वे स्टेशन सालासनेर आहे जे येथून सुमारे ३७ किमी अंतरावर आहे.

सर्वोत्तम वेळ

येथे भेट देण्याचा सर्वोत्तम काळ ऑगस्ट ते मार्च दरम्यान असतो. पावसाळ्यात सातपुडा पर्वतांची हिरवळ आणि डोंगराच्या उंचीवरून ढग पाहणे हा एक अनोखा अनुभव असतो.