ज्येष्ठ अवकाश शास्त्रज्ञ पद्मभूषण डॉ. एकनाथ वसंत चिटणीस यांचे बुधवारी सकाळी पुण्यात निधन झाले. भारतीय अंतराळ संशोधन संघटनेच्या (इस्रो) स्थापनेत त्यांनी महत्त्वाची भूमिका बजावली. २५ जुलै २०२५ रोजी ते १०० वर्षांचे झाले होते. कोल्हापूरमध्ये जन्मलेल्या चिटणीस यांनी त्यांचे शालेय शिक्षण पुण्यात घेतले. त्यांनी रसायनशास्त्र आणि भौतिकशास्त्रात पदव्या मिळवल्या. त्यानंतर त्यांनी रेडिओ कम्युनिकेशन्समध्ये डिप्लोमा अभ्यासक्रम पूर्ण केला.
ज्येष्ठ शास्त्रज्ञ डॉ. विक्रम साराभाई यांच्या सल्ल्यानुसार, त्यांनी अमेरिकेतील मॅसॅच्युसेट्स इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजीमधील शिक्षण सोडले आणि अवकाश संशोधन आणि क्ष-किरण संशोधन करण्यासाठी भारतात परतले. १९६० आणि १९७० च्या दशकात त्यांनी क्ष-किरण आणि अवकाश संशोधनावर संशोधन केले.
तसेच १९६१ पासून त्यांनी भारताच्या अंतराळ संशोधन कार्यक्रमात विक्रम साराभाईंसोबत काम केले. त्यांनी अंतराळ अनुप्रयोग केंद्राचे संचालक म्हणूनही काम केले. त्यांनी थुंबा उपग्रह प्रक्षेपण स्थळाचा शोध लावला. १९६२ मध्ये ते भारतीय राष्ट्रीय अंतराळ संशोधन समितीचे सदस्य सचिव झाले, जे नंतर भारतीय अंतराळ संशोधन संघटना बनले.
डॉ. चिटणीस यांनी भारताच्या अंतराळ क्षेत्रात महत्त्वाची भूमिका बजावली, त्यांनी उपग्रहांच्या INSAT मालिकेची रचना केली. त्यांनी शैक्षणिक आणि इतर क्षेत्रात अंतराळ तंत्रज्ञानाच्या वापरावरही व्यापक काम केले.
१९७० च्या दशकात, नासाच्या सहकार्याने, डॉ. चिटणीस यांनी प्रो. यशपाल यांच्यासह, कृषी, हवामान, आरोग्य, शिक्षण, दूरसंचार आणि मनोरंजन यासारख्या क्षेत्रात अंतराळ संशोधन तंत्रज्ञानाचा वापर करण्यासाठी उपग्रह निर्देशात्मक दूरदर्शन शिक्षण (SITE) प्रकल्प राबविण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावली. यामुळे अखेर देशभरात दूरदर्शन संच पोहोचले. विज्ञान क्षेत्रातील योगदानाबद्दल डॉ. चिटणीस यांना केंद्र सरकारने पद्मभूषण पुरस्काराने सन्मानित केले.
