श्रीसद्‍गुरुलीलामृत अध्याय बारावा
शुक्रवार, 5 जानेवारी 2024 (13:12 IST)
॥ श्रीसद्‍गुरुलीलामृत ॥
अध्याय बारावा
समास पहिला
समाधी पहातां समाधान होतें । तनूं कष्टवी त्यासि आनंद देते ॥
मनीं भावितां कामना पूर्ण होती । नमस्कार त्या ब्रह्मचैतन्यमूर्ति ॥ १२ ॥
जयजय सद्‌गुरु पूर्णब्रह्मा । विश्वचालका निष्कामा ।
विश्वात्मय चित्सुखधामा । निर्विकारा सद्वस्तु ॥ १ ॥
सजीव निर्जीव दोहीं ठायीं । अंतर्बाह्य व्यापून राही ।
अलिप्त अखंड भेद नाही । निराकारा निरुपमा ॥ २ ॥
प्रकृतिपुरुषांचा सोहळा । मायोद्भनव ब्रह्मांडगोळा ।
अहंकार वासना जिव्हाळा । व्यापून वेगळा तूं येक ॥ ३ ॥
आदि-मध्य-अंत रहित । सर्वव्यापि सकळातीत ।
रंग-रूप-कल्पनातीत । सद्‌गुरुपद स्वयंप्रभ ॥ ४ ॥
मनें शोधितां उन्मत्त झाले । बुद्धीचा निश्चय डळमळे ।
चित्त दृश्य चिंतूं लागले । गुरुपद अदृश्य ॥ ५ ॥
वेदशास्त्रें कशिली कंबर । उपनिषदें वदती आम्ही चतुर ।
शोधूं निघाली परात्पर । ज्ञानमदेंकरोनी ॥ ६ ॥
पूर्वपक्ष उत्तरपक्ष । करितां पडला शेष ।
अलक्षीं लावूं वदती लक्ष । परि सिद्धांत होईना ॥ ७ ॥
शब्दजननीं ॐकार । तेथेंचि ते जाहले स्थिर ।
एवं शब्दांचे विचार । श्ब्दब्रह्मीं मावळले ॥ ८ ॥
वायूनें शोधितां आकाश । तो स्वयेंचि पावला नाश ।
तैसें शोधितां निःशब्दास । शब्द नाश पावले ॥ ९ ॥
बर्फ बोले आपुली प्रौढी । सागरीं देवोनिया बुडी ।
आणीन मी रत्नेंी गाढीं । क्षण स्थिर रहावें ॥ १० ॥
ऐसें वदोन सागरीं गेला । तंवर वरतीच तरंगोनि विराला ।
पुन्हां वार्ता सांगावयाला । आला नाहीं रत्नां॥ची ॥ ११ ॥
ऐशी स्वरूपओळखण । जवळी असोन चुकले जन ।
ज्ञानाज्ञान द्वैतभान । गुंतले देवा ऐलीकडे ॥ १२ ॥
शाश्वतपद चित्तीं धरिले । ज्यांचे द्वैतभान हारपलें ।
सद्‌गुरु भेटतांच जाहले । सद्‌गुरुरूप ॥ १३ ॥
निजस्वरूप ओळखण । तेंचि तुमचें कृपादान ।
सदानिकट सुप्रसन्न । परि पाहणें जड वाटे ॥ १४ ॥
पाहों जातां दूर नाही । विचार करितां दुजें नाहीं ।
मानीव पडळ जीव कांहीं । मानिलें तें सोडीना ॥ १५ ॥
असत्याचा ऐसा स्वभाव । असत्य सामग्री हावभाव ।
असत्य काळ बोलणें वाव । असत्य असत्या जमवीतसे ॥ १६ ॥
जैसा नट नाट्यागारीं । असत्य क्रिया करी सारी ।
पुरुष असोनिया नारी । भासवोन मोही बहुतांसी ॥ १७ ॥
अमावस्ये चंद्रकिरण । चेतवी तयाचा मदन ।
रात्रीं प्रखर सूर्यकिरण । ताप देती तयासी ॥ १८ ॥
घराचें जाहलें रान । उजेडीं अंधार पडला दारुण ।
सभेसी तस्कर येवोन । चोरी करी येकांती ॥ १९ ॥
पाहणार मानिलें पाषाण । म्हणे हें निर्मनुष्य कानन ।
कृत्रिम व्याघ्र येवोन । झडप घाली तयावरी ॥ २० ॥
ऐसें असत्य कौतुक । जाणती सकळ प्रेक्षक ।
परि गोडी लागली अधिक । असत्य प्रिय असत्या ॥ २१ ॥
तैसें आम्हीं द्वैत मानिलें । अहंकारें वेगळें केलें ।
म्हणोनि अदृश्य जाहलें । तुमचें स्वरूप अज्ञानें ॥ २२ ॥
आतां हीच विनवणी । द्वैताची काढोन गवसणी ।
स्वस्वरूप दावीं झणीं । कृपाळुवा गुरुमूर्ते ॥ २३ ॥
कोसला कोंडी आपुला प्राण । स्वयेंचि कोश करोन ।
तैसें आम्हीं संसारबंधन । अनंतजन्मी बांधिलें ॥ २४ ॥
सकळ व्यसनांमाजीं व्यसन । संसार हें महाव्यसन ।
सभाग्या दास करोन । दारोदार हिंडवितें ॥ २५ ॥
अन्य व्यसन सुटे एक जन्मीं । हें न सुटे जन्मोजन्मीं ।
इतराची कांहीं काल ऊर्मी । याची ऊर्मी सुटेना ॥ २६ ॥
इतरां निंद्य मानिती । यासी सभाग्यांमाजीं गणती ।
तेणें विशेष आसक्ती । चढतें बंधन मानवा ॥ २७ ॥
ऐसें हें कोशबंधन । बांधिलें सुखेच्छा धरून ।
परि शेवटीं कोंडोनि प्राण । इहपर नाश करेल ॥ २८ ॥
पंचविषय देहासक्ति । ही संसारशब्दव्याप्ति ।
आणिक लक्षणें बहुत ग्रंथी । बहुतां प्रकारें बोलिलीं ॥ २९ ॥
ऐसी संसारगवसणी । तीमाजीं कोंडले स्वतंत्र प्राणी ।
नरदेह छिद्रामधोनी । तुजला हांका मारितसे ॥ ३० ॥
धांवोन येईं सत्वरी । अज्ञानग्रंथी मुक्त करीं ।
बाहेरी येवोन चरणांवरी । लोळेन सगुणसाक्षित्वें ॥ ३१ ॥
भज्य भजक आणि भजन । हें सगुणींच लाभे धन ।
भक्तिसोहळा आनंदपूर्ण । अनंतजन्मीं भोगावा ॥ ३२ ॥
परि व्हाया सगुणसेवा । मोकली गा वासनागोवा ।
मग आनंदाचा मेवा । चाखितां रोगभय नाहीं ॥ ३३ ॥
गुरुसेवा नाही घडली । बहुत शिष्यीं बहुत केली ।
आम्हां अल्पकाळींच मुकली । सगुणब्रह्म गुरुमूर्ति ॥ ३४ ॥
अज्ञानियां अदृश्य झालें । भाविकां भावनेनें दिसलें ।
ज्ञानियां आलें ना गेलें । सद्‌गुरुपद शाश्वत ॥ ३५ ॥
उपासकां उपासनेलागीं । समधीरूप नटले योगी ।
अनंत कामना पुरविती वेगीं । साक्षात्कारें सेवकां ॥ ३६ ॥
ती कथा कैसी झाली । वदाल नाही परिसिली ।
तरी वंदोनि गुरुमाउली । गुरुप्रसाद कथन करूं ॥ ३७ ॥
शके अठराशें पस्तीस । मार्गशीर्ष कृष्णपक्ष ।
नवम्योत्तर दशमीस । सतेज भानु मावळला ॥ ३८ ॥
रविसोमसंधि वार । रवि‍उदयापूर्वीं घडीभर ।
समाधिस्थ झाले गुरुवर । योगनिद्रा घेतली ॥ ३९ ॥
ब्रह्मानंदांची वाट पाहिली । मग गोठणीं चिता सिद्ध केली ।
विमानीं मूर्ति बैसविली । पूजा आरत्या करोनी ॥ ४० ॥
रामनामगजर करिती । बुक्का सुमनें उधळिती ।
तुळशीमाळा कंठी घालिती । नमन करिती वेळोवेळां ॥ ४१ ॥
जेव्हां बलभीमरूप देखिलें । तेव्हां भक्त आनंदले ।
शोक आल्हाद एके वेळे । नांदतसे गुरुक्षेत्री ॥ ४२ ॥
एकादशी भौमवारीं । गोठणीं राहिली स्वारी ।
पंचभूतांची सामग्री । पंचभूतीं मेळविली ॥ ४३ ॥
केळीचे खुंट बांधिले । दहनस्थान सुशोभित केले ।
गोमयें सडे सिंचिले । रांगोळ्या गुलाल घालिती ॥ ४४ ॥
आप्तसंबंधी श्रींचे । चुलतबंधु श्रीपती हस्तें त्यांचे ।
वेदोक्त अंत्यविधीचें । कार्य करविलें ॥ ४५ ॥
चितेसी दिधला अग्न । तंव भवानराव नामेंकरून ।
भक्त होते भावसंपन्न । उडी घेऊं धांवती ॥ ४६ ॥
बहुतीं तया आवरिला । दुःखाचा कडेलोट झाला ।
गोंदवल्याचा आत्मा गेला । सोडोनि आम्हां दीनांसी ॥ ४७ ॥
चहूंदेशी पसरली मात । धांवोन येती गुरुभक्त ।
अंतयोग किं निमित्त । केला वदती गुरुरायें ॥ ४८ ॥
अप्पासाहेब भडगांवकर । आले सोडून पंढरपूर ।
गुरुचरणीं भाव थोर । दुःखी अत्यंत जाहले ॥ ४९ ॥
ते दिवसापासोनि । व्यवस्था सर्व केली त्यांनी ।
यात्रा भरली गुरुभुवनीं । नामगजर अखंड ॥ ५० ॥
तिसरे दिवशीं रक्षा भरणें । करिती सर्वही दुःखानें ।
आईसाहेब यांची कंकणे । निघालीं पूर्वींसारखीं ॥ ५१ ॥
चतुर्दश दिनपर्यंत । अखंड नामगजर होत ।
अन्नसंतर्पण वेदोक्त । विधि सर्व सांग केला ॥ ५२ ॥
समाधीचे तिसरे दिवशीं । कांही वैश्य तेलंगण देशी ।
आले अनुग्रह घ्यावयासी । तों विपरीत देखलें ॥ ५३ ॥
धाय मोकलोन रडों लागले । ’संतसज्जनीं अव्हेरिलें ।
आमुचें भाग्य नाहीं उदेले । आतां आम्हां गति कैसी ॥ ५४ ॥
आम्ही सत्य प्रारब्धहीन । माय गेली आम्हां त्यजून’ ।
समजाविती समस्त जन । स्थिर रहा म्हणोनी ॥ ५५ ॥
ब्रह्मानंद शीघ्र येतील । तुम्हां अनुग्रह करतील ।
गुरुरूप ज्ञाते सखोल । पूर्ण अधिकारी’ ॥ ५६ ॥
ऐसें तयांसी कथिलें । ’हो, जी’ म्हणोनि राहिले ।
रात्रीं तेथें अभिनव घडलें । तें परिसा सज्जनहो । ५७ ॥
पहांटे सर्वांसी दृष्टांती । दर्शन देत गुरुमूर्ति ।
’ब्रह्मानंद शीघ्र न येती । मीच देतों अनुग्रह’ ॥ ५८ ॥
संकल्प पूजा करवोन । अनुग्रह दिधला तयांलागोन ।
सर्वांचे आनंदलें मन । वारंवार वंदिती ॥ ५९ ॥
तुमचा कार्यभाग झाला । जावें वदती स्वस्थानाला ।
तैसीच जपासाठीं माला । प्रत्यक्ष तेथें ठेविली ॥ ६० ॥
प्रातःकाळी उठोन वदती । ’आम्हीं देखिली गुरुमूर्ति’ ।
एकमेकांसी तेंचि कथिती । ’मज अनुग्रह दिधला सद्‌गुरूंनी’ ॥ ६१ ॥
वृद्धा सांगे वृत्तांत । ’स्वप्नीं माळा मजप्रत ।
दिधली’ ती पुढ्यांत । प्रत्यक्ष पाहोन आनंदती ॥ ६२ ॥
ऐसा घडला चमत्कार । पाहों येती नारीनर ।
नमन करिती वारंवार । गुरुप्रसादमाळेसी ॥ ६३ ॥
आणिक बहुतां दृष्टांत । जाहले ’मी येथें सत्य ।
मानूं नका मनीं किंत । भाव तैसा भेटेन ॥ ६४ ॥
माझे आज्ञेनुसार चालतां । जवळचि असें मी सर्वथा ।
अज्ञानापरी शोक करितां । यास काय म्हणावें’ ॥ ६५ ॥
ऐसे बहुतां निरोपिलें । तेंचि आम्हीं अनुभविलें ।
समाधी पाहतांच झालें । परम समाधान ॥ ६६ ॥
संकटीं दृष्टांतें बोधिती । अपरोक्षपणें साह्य करिती ।
भाविकापाशीं नित्य वसति । सद्‌गुरुमहाराजांची ॥ ६७ ॥
असो दहनाचे तिसरे दिवशीं । काढोनि ठेविलें अस्थींसी ।
रक्षा माहुली संगमासी । न्यावया भरोनि ठेविली ॥ ६८ ॥
इकडे लोकव्यवहारकारण । नित्य देती पिंडदान ।
मुक्तासी कैचें बंधन । आधींच त्रैलोक्य जिंकिलें ॥ ६९ ॥
परि समर्थांची शिकवण ऐसी । सिद्ध असोन साधनासी ।
आदरें करिती जिवानिशीं । वदती व्यवहार न सांडावा ॥ ७० ॥
तोचि क्रम करिती येथ । क्रिया करिती वेदोक्त ।
दशमदिनीं भागवत । आले संत गुरुक्षेत्रीं ॥ ७१ ॥
ज्ञानदाता पित्यासमान । बहुतीं मानूनियां जाण ।
ते दिनीं करिती मुंडण । मायबाप गुरुराव ॥ ७२ ॥
ऐसा चतुर्दश दिनपर्यंत । उच्छाह केला अपूर्व बहुत ।
पादुका स्थापोन तेथ । उपासना चालविती ॥ ७३ ॥
गोप्रदानें धनदानें । अन्नदानें वस्त्रदानें ।
करिती विप्रांची पूजनें । गुरुरूप मानोनी ॥ ७४ ॥
कोणी तेथे लोळण घेती । विभूति अंगी लाविती ।
पूजाअर्चा समग्र करिती । कोणी घालिती प्रदक्षिणा ॥ ७५ ॥
येणेंपरी गुरुमाउली । समाधिरूप दृश्य नटली ।
अखंडत्वें असे भरली । अंतर्बाह्य व्यापक ॥ ७६ ॥
आतां मागील व्यवस्था । पुढील समासीं येईल कथा ।
श्रोतीं स्थिर करोनि चित्ता । अमृतपान करावें ॥ ७७ ॥
॥ इति श्रीसद्‌गुरुलीलामृते द्वादशाध्यायांतर्गतः प्रथमः समासः ॥
श्रीसद्‌गुरुचरणार्पणमस्तु ॥
अध्याय बारावा
समास दुसरा
इकडे ब्रह्मानंदांनीं । गुरुआज्ञा आणोनि ध्यानी ।
न येती गुरुसदनी । तेथेंचि उच्छाह मांडिला ॥ १ ॥
व्यंकटापूर मंदिरांत । नामसप्ताह उभारित ।
दातृत्वासी नाहीं मित । याचक बहु तोषविले ॥ २ ॥
ते सिद्ध ज्ञानी विरक्त । परमप्रतापी गुरुपुत्र ।
वियोग न शिवे तेथ । अनन्य भक्त सच्छिष्य ॥ ३ ॥
गोप्रदानें धनदाने । नाना अन्नसंतर्पणें ।
नाना उपदेशवचनें । अनंत जीव शांतविती ॥ ४ ॥
इकडे गोंदवल्याची स्थिति । परिसा चालली कैशा रीति ।
राम-दत्त-मंदिराप्रति । सेवा कैसी चालली ॥ ५ ॥
समर्थें आधीं एक संवत्सर । यथाविधि नेमले मुखत्यार ।
जमिनी वांटल्या सत्वर । राम दत्त शनीकडे ॥ ६ ॥
कांही जमीन कुटुंबासी । ठेविली असे निर्वाहासी ।
बाकी सर्व अधिकार पंचांसी । आपुलेपरी दिधले ॥ ७ ॥
पंच परिसावे चतुर । ब्रह्मानंद भक्त थोर ।
आप्पासाहेब भडगांवकर । साठये आणि त्यात्याराव ॥ ८ ॥
थोरले राममंदिरांत । पुजारी गोपाळराव अद्वैत ।
धाकटे मंदिरीं मेहुण्याप्रत । रामसेवा सांगितली ॥ ९ ॥
दत्त आणि श्रीशनीश्वर । येथील पूजाधिकार ।
बाळंभट्ट कुरवलीकर । यांसी दिधले गुरुरायें ॥ १० ॥
नित्यनेम पूजाविधान । आल्या अतिथा अन्नदान ।
यथाशक्ति समर्पून । रामसंस्थान चालवावें ॥ ११ ॥
ऐसी व्यवस्था गोंदावलीसी । पंचांमार्फत केली खाशी ।
कोणी करील कुचराईसी । तरी दुजा नेमावा ॥ १२ ॥
जैसा देश तैसा वेश । म्हणोनि लेख विशेष ।
येरवीं त्रिकाळ सत्ताधीश । सद्‌गुरु अंतर्बाह्य ॥ १३ ॥
इकडे समाधिस्थानावरती । भवानराव व्यवस्था पाहती ।
जतन करोनि अस्थि । उपासना चालविली ॥ १४ ॥
अस्थि न्यावया प्रयागासी । मागों जातां तयांपासीं ।
न देती अहर्निशीं । प्राणापरी सांभाळिती ॥ १५ ॥
तंव ब्रह्मानंद यांनी । पत्र दिधलें लिहोनी ।
’हरिभाऊ हरिदास यांनीं । अस्थि न्याव्या प्रयागीं’ ॥ १६ ॥
पत्र दावितां भवानरावांसी । निमूट देती अस्थींसी ।
घेऊन चालले प्रयागासी । हरिभाऊ गुरुभक्त ॥ १७ ॥
पंतोजी येरळवाडीकर । हेही निघाले बरोबर ।
तंव पत्र देती जालनेकर । तोही प्रकार परिसावा ॥ १८ ॥
आनंदसागर महाभक्त । श्रींचे आधीं देह ठेवत ।
घेवोनि त्यांचे अस्थींप्रत । गंगास्नाना निघाले होते ॥ १९ ॥
मार्गीं हर्द्यासी महाराज- । दर्शना अनुज्ञें गेले सहज ।
तंव वदले सद्‌गुरुमहाराज । ’अस्थि येथेंच ठेवाव्या ॥ २० ॥
आम्ही जाऊं नंतरे । तेव्हां नेऊं गंगेउदरीं ।
म्हणोनि कपाटभीतरीं । स्वहस्तें अस्थि ठेविल्या ॥ २१ ॥
या‍उपरि समर्थ कांहीं । हर्द्यासी पुन्हां गेले नाहीं ।
योग दिसे ऐसाचि पाहीं । अस्थिसंगें अस्थि न्याव्या ॥ २२ ॥
समर्थ निघाले स्नानासी । मुक्काम जाहला हर्द्यासी ।
संगें घेवोनि सच्छिष्यासी । मार्ग क्रमिते जाहले ॥ २३ ॥
जालना मठींचे पत्र आलें । तैसें हर्द्यासी उतरले ।
जेथें गुरुआज्ञें होते राहिले । भैय्यासाहेब इंदुरकर ॥ २४ ॥
मागें श्रीगुरुआज्ञापिती । ’आम्हीं येऊं पुढती ।
तंववरी येथेंचि रहा निश्चितीं । रामसेवा करोनी’ ॥ २५ ॥
विष्णुबुवा कुंभोजकर । हेही आले सत्वर ।
अस्थि गेऊनि सपरिवार । त्रिवेणीसी चालले ॥ २७ ॥
मसुरियादीन शिवमंगल । उपाध्ये श्रींचे तेथील ।
अस्थि घेऊन भक्तमंडळ । पावलें तया ठायीं ॥ २८ ॥
बाबूभट्ट काशीकर । पटाईत मावशी भाविक चतुर ।
आल्या ताई इंदुरकर । अस्थिविसर्जनाकारणें ॥ २९ ॥
आणिकही भक्त बहुत येती । कांहीं केली उपपत्ती ।
नामगजरें दोन्ही अस्थि । त्रिवेणीसंगमीं मेळविल्या ॥ ३० ॥
द्रव्यदानें गोप्रदानें । दिधली भक्त मंडळीनें ।
नानापरीनें स्तवनें । मुखीं गाती समर्थांचीं ॥ ३१ ॥
असो हरिभक्त हरिदास यांनीं । अस्थि विसर्जन करोनी ।
निघाले शीघ्र तेथोनी । गुरुभुवनीं यावया ॥ ३२ ॥
इकडे माहुलीसंगमाप्रत । रक्षा पोंचवावी हा हेत ।
धरोनि निघाले भक्त । भडगांवकर आदिकरोनी ॥ ३३ ॥
अण्णासाहेब घाणेकर । श्रीगुरूंचे भक्त थोर ।
बाबासाहेब दांडेकर । इत्यादि भक्त निघाले ॥ ३४ ॥
माहुली पवित्र संगमस्थानी । रक्षा दिधली सोडूनी ।
सवेंचि निघाले तेथूनी । सज्जनगडीं पावले ॥ ३५ ॥
तेथील समर्थसमाधी । पाहतां हरल्या मनोव्याधी ।
ऐसीचि श्रींची समाधी । बांधूं ऐसें योजिती ॥ ३६ ॥
दर्शन घेवोन परतले । मनीं चिंतिती पाउलें ।
बहुत उदासीन झाले । संतसंगतीवियोगें ॥ ३७ ॥
प्रयाग माहुलीसी जन । आले कार्यें करून ।
मनी ध्याती श्रीगुरुचरण । वियोगदुःख अनिवार ॥। ३८ ॥
ब्रह्मानंद सच्छिष्य । आले रामनवमीस ।
उत्साह दहा दिवस । आनंदीआनंद बहु केला ॥ ३९ ॥
बोध करूनी सकळांसी । वदती ’समर्थ नसती दूरदेशी ।
प्रकट गुप्त भेदासी । दुजा भेद असेना ॥ ४० ॥
गुरुआज्ञा जे मानिती । वचनीं विश्वास ठेविती ।
साधनीं देह झिजविती । तयां पूर्वींसारिखे ॥ ४१ ॥
तयांसी घडे दर्शन । तयांसवें संभाषण ।
नाना संकटी धांवोन । पाठींपोटीं रक्षिती ॥ ४२ ॥
सद्‌गुरु त्रिकाळ शाश्वत । ये विषयीं न धरावा किंत ।
भाव ठेवाल तैसा हेत । पुरेल जाणा निश्चयें ॥ ४३ ॥
जेथ भाविक सच्छिष्य । तये ठायीं अखंड वास ।
गोंदावलीं नित्य प्रत्यक्ष । समाधिठायीं वास करिती ॥ ४४ ॥
याची पहावी प्रचीति । समाधि घेतल्यावरती ।
तैलंगणचे लोकांप्रति । अनुग्रहमाला दिधली असे ॥ ४५ ॥
कित्येकांसी दृष्टांत झाले । कित्येकां प्रत्यक्ष भेटले ।
कित्येकांसी आज्ञापिलें । साधनमार्ग साधाया ॥ ४६ ॥
समाधीची सेवा करितां । पुरविती भाविकांचे आर्ता ।
रामनाम मुखीं गातां । हृदयीं वास प्रत्यक्ष ॥ ४७ ॥
वारंवार वदत होते । सगुण जाईल विलयातें ।
शाश्वत सद्‌गुरुपदातें । दृढ ध्यानीं धरावें ॥ ४८ ॥
येथें आळस ज्यानें केला । तया वियोग भासला ।
आज्ञाधारकांसी भरला । अंतर्बाह्य सद्‌गुरु ॥ ४९ ॥
तुम्ही श्रींचे सच्छिष्य । विवेकी ज्ञानी विशेष ।
तरी शोकें न व्हा उदास । अज्ञानियांसारिखे ॥ ५० ॥
गुरुचरणीं भाव धरा । अखंड नाम पीयुष झरा ।
सेवितां वियोग न स्मरा । क्षणार्धही माउलीचा’ ॥ ५१ ॥
असो ऐसें बोधून सकळां । दुःखभार दूर केला ।
मग पुढील कार्याला । आंखोन देती ॥ ५२ ॥
आप्पासाहेब भडगांवकर । दुजे दामले भाविक चतुर ।
यांसी नेमून मुखत्यार । समाधिसेवा चालविली ॥ ५३ ॥
सज्जनगडीं जैशा रीती । भूगर्भीं श्रींची वसति ।
वरती ठाण रघुपती । ध्यान शोभे साजिरें ॥ ५४ ॥
तैसेंचि गोठणी सुंदर । दहनस्थानीं काढिलें विवर ।
पाया भरोनि सत्वर । चिरेबंदी बांधिलें ॥ ५५ ॥
दूरदेशींचे पाषाण । आणिले शुभ्र शोभायमान ।
मृदुत्वें दुजे दर्पण । चित्रविचित्र रंगाचे ॥ ५६ ॥
मुंबापुरीहून सिंहासन । घाणेकर देती करवोन ।
श्रीभागवत कुर्तकोटीहून । पादुका आणविती ॥ ५७ ॥
पूर्वींच श्रींचे आज्ञेवरोनी । करविल्या होत्या भागवत यांनीं ।
सुशोभित नागभूषणीं । चित्त वेधिती सकलांचे ॥ ५८ ॥
असो श्रीब्रह्मानंद । साहित्य जमविती शुद्ध ।
कारागीर आणवोनि प्रसिद्ध । समाधिस्थान शोभविलें ॥ ५९ ॥
शके अठराशें छत्तिसांत । मार्गशीर्ष कृष्णपक्षांत ।
प्रतिपदीं शुभमुहूर्त । वेदोक्त पादुका स्थापिल्या ॥ ६० ॥
विद्वान्‌ सत्त्वस्थ ब्राह्मण । आणविले देशोदेशींहून ।
वेदोक्त विधिविधान । आणिक प्रचंड नामगजर ॥ ६१ ॥
जे स्वानंदसुखाचे भोक्ते । ब्रह्मानंद स्थिपिती स्वहस्तें ।
अनंत भावना एकचित्तें । गुरुरूपें दृढ झाल्या ॥ ६२ ॥
गोमयें स्थान शुद्ध केलें । वरी श्री शोभविले ।
ब्रह्मानंदी प्रकट केले । वेदोक्त भक्तिमार्गानें ॥ ६३ ॥
अनंत जीवांच्या यातना । हरती घडलिया दर्शना ।
समाधी पाहातां समाधाना । वरितें मन ॥ ६४ ॥
प्रत्यक्ष नांदे गुरुराव । किती वर्णूं मी वैभव ।
समक्ष पहावा अनुभव । विकल्परहित भावनेनें ॥ ६५ ॥
असो प्रतिपदेपासोनि । उच्छाह पुण्यतिथीदिनीं ।
दशमी दिधला नेमोनी । ब्रह्मानंदसाधुवरें ॥ ६६ ॥
नामस्मरण अन्नदान । पुराण कीर्तन आणि भजन ।
पादुका शिबिकारोहण । मिरवणूक रामभेटीं ॥ ६७ ॥
दहा दिवसपर्यंत । उच्छाह नामगजरांत ।
चहूं देशींचे येती भक्त । गुरुपदीं नत व्हाया ॥ ६८ ॥
’श्रीसमर्थ संस्थान गोंदवलें’ । हें संस्थेचें नाम ठेविलें ।
सुज्ञ पंच नेमियेले । ब्रह्मानंद सिद्धांनी ॥ ६९ ॥
दामले आणि भडगांवकर । श्रींचा प्रसाद तयांवर ।
अंतरीं राहोनि गुरुवर । कार्यभाग चालविती ॥ ७० ॥
लोकसंग्रही कार्यकर्ते । अति लीन गुरुपदातें ।
साधनीं दक्ष जे निरुते । गुरुभक्त पुढारी ॥ ७१ ॥
समाधी प्रथम संवत्सरीं । श्रीब्रह्मानंद यांची स्वारी ।
स्वयें करोन चाकरी । मार्ग आंखोन ठेविला ॥ ७२ ॥
तैसाचि चालिला परिपाठ । नाम भेदी स्वर्गकपाट ।
अन्नसंतर्पण अफाट । देव प्रसाद वांच्छिती ॥ ७३ ॥
देशोदेशींचे गुरुभक्त । साधक सिद्ध पंडित ।
वैदिक भाविक सत्त्वस्थ । किती येती गणवेना ॥ ७४ ॥
पुराणिक आणि हरिदास । गायक करिती स्तुतीस ।
नवसीकही बहुवस । नवस फेडिती नानापरी ॥ ७५ ॥
कोणी लोटांगणे घालिती । कोणी शर्करा वांटिती ।
वार्याो तरी किती करिती । गुरुवार आणि पौर्णिमा ॥ ७६ ॥
कोणी प्रदक्षिणा घालिती । कोणी गुरुद्वारीं झाडिती ।
सेवा ऐसी नानारिती । किती प्रकार सांगावा ॥ ७७ ॥
कामना पुरती अनेक । देहव्याधी कितीयेक ।
मुक्त करिती गुरुनायक । सेवा करितां भक्तीनें ॥ ७८ ॥
असो प्रपंच आणि परमार्थ । समाधी पुरविते आर्त ।
साक्षात्‌ सद्‌गुरु समर्थ । तेथें वास करिताती ॥ ७९ ॥
ऐसें तीर्थ श्रीक्षेत्र । विख्यात होईल सर्वत्र ।
बहुत साधितील अर्थ । प्रपंचीं आणि परमार्थीं ॥ ८० ॥
॥ इति श्रीसद्‌गुरुलीलामृते द्वादशाध्यायांतर्गतः द्वितीयः समासः ॥
॥ श्रीसद्‌गुरुचरणार्पणमस्तु ॥
अध्याय बारावा
समास तिसरा
॥ श्रासद्‌गुरु श्रीब्रह्मचैतन्यमहाराजाय नमः ॥
समाधी क्षेत्र स्थापिलें । पाकगृह भव्य केलें ।
धान्याचें कोठार भरलें । अन्नछत्र गुरुगृहीं ॥ १ ॥
सज्जनगडीं उच्छाहपद्धति । तैसीच येथेंहे ठेविती ।
दुर्लभ सेवा अंगीकारिती । सच्छिष्य बहुतांपरी ॥ २ ॥
श्रींची मूर्ती उचलणे । हें जालना मठानें करणें ।
भालदार चोपदार ललकारणें । आटपाडी आणि पंढरी ॥ ३ ॥
येथील मंदिरवासी यांनी । सेवा घेतली नेमोनी ।
अबदागिर्यार श्रींचे स्थानीं । धरिती तेही परिसावे ॥ ४ ॥
मोरगिरी आणि सोलापूर । येथील मठपती साचार ।
सूर्यपानें सद्‌गुरुवर । धरिती बहुप्रीतीनें ।
विटेंकर भांडारे । गोंदवलेंवासी दुसरे ।
नित्य वारिती चामरें । महोत्साहीं गुरुगृहीं ॥ ६ ॥
बेलधडी आणि गिरवीकर । मंदिरवासी भक्त थोर ।
मोर्चलें वारिती साचार । विंझणेकरी परिसावे ॥ ७ ॥
म्हासुर्णें आणि कुरवलीकर । मंदिरवासी भक्त थोर ।
विंझणें वारिती प्रेमें फार । श्रीचरणीं प्रीतीनें ॥ ८ ॥
नामधारक भक्त प्रजा । छत्रपति गुरुमहाराजा ।
यांचे सोहाळ्यांतील समाजा । कर्हातड मठपति छत्र धरी ॥ ९ ॥
रुमालवाले दोघेजण । बाळकूबुवा कलेढोण ।
गोविंदबुवा कुरवलीकर जाण । प्रेमळ भक्त श्रींचे ॥ १० ॥
धनुष्यबाण चौघे धरिती । कागवाड पाटण खेर्डी वदती ।
तैसीच सांगली मंदिराप्रती । सेवा दिधली नेमोनी ॥ ११ ॥
दिवट्या पाजळिल्या कोणी । तेंही परिसावें सज्जनीं ।
हरदा आणि शेंदुरजणी । मांडवें आणि दहिवडी ॥ १२ ॥
नित्य पूजाअर्चन भीमराव । मोडक कुशल पूर्ण ।
चित्रविचित्र शृंगारून । मन वेधिती सकळांचें ॥ १३ ॥
म्हासुर्णेकर शास्त्रीबुवा गुणी । पुराण वाचिती श्रीसदनीं ।
कीर्तनसेवेलागोनी । बहुत येती गुणीजन ॥ १४ ॥
परि सांगलीकर हरिदास । लळित नेमलें सेवेस ।
सांगलीकर फडणवीस । आरती धरिती भक्तीनें ॥ १५ ॥
शालिग्राम गुरुजी विद्वान्‌ । सेवा करिती तबक व्यंजन ।
देशपांडे आटपाडीकर जाण । घोडा धरिती श्रींपुढे ॥ १६ ॥
माळी भक्त दहिवडीचे । वाहन झाले श्रींचे ।
पालखे धरोन साचे । गुरुसेवा साधिती ॥ १७ ॥
शिवणीकर नापित येवोन । दर्पण दावित श्रींलागोन ।
गरुडटके धरिती जाण । हुबळीचे मठपती ॥ १८ ॥
रांगोळ्या घालिती केतकर । चित्रविचित्र मनोहर ।
गंध उपाध्याय चतुर । सकळांसी लाविती ॥ १९ ॥
बारसवडे गोंदवींचे । काज करिती उच्छिष्टाचें ।
गोमयगोळा घेवोन वेंचे । उच्छिष्टें तेही परिसावी ॥ २० ॥
दत्तोपंत इंदोरकर । लेखक भाविक सात्त्विक थोर ।
गोरक्षणीं साह्यकार । श्रीचरणीं देह लाविती ॥ २१ ॥
दाढे उपनामक अंताजीपंत । कीर्तनसमयीं बुका लावित ।
आरती श्रींसी ओंवाळित । खिरापत वांटिती ॥ २२ ॥
अत्तरगुलाव तांबूलोपचार । पुष्पमालादि सोपस्कार ।
श्रींचे दरबारीं पुणेंकर । सेवा घेती नेमोनी ॥ २३ ॥
ऐसे हे गुरुभक्तजन । मिळवतील दुर्लभ स्थान ।
तयांसी सद्भाकवें नमन । करूं सेवा एवढीच ॥ २४ ॥
पुढेंही येतील आणीक । सेवितील गुरुसेवासुख ।
परमार्थी प्रापंचिक । त्यांची गणती कोण करी ॥ २५ ॥
असो समर्थांची गोशाळा । वांटिली होता पाळावयाला ।
परि अवर्षणें दिधला झोला । आणूनि सोडिती गुरुचरणीं ॥ २६ ॥
पुनरपि गोरक्षणसंस्था । स्थापन झाली जी तत्त्वतां ।
आलीं अनाथांचे नाथा- । पाशीं मूक जनावरें ॥ २७ ॥
अश्वपालक विश्वनाथ । नारायण कर्नाटकी भक्त ।
इंदूरकर दत्तोपंत । गोरक्षणीं बहु झटती ॥ २८ ॥
बसाप्पा तेलंगणदेशी । नामस्मरणें अघ नाशी ।
देह झिजवी सामाधीपाशीं । मौनव्रत धरोनी ॥ २९ ॥
ऐसे अनेक सेवा करिती । कांहीं केली उपपत्ती ।
आतां परिसावी श्रोतीं । समाधिलीला ॥ ३० ॥
समाधिस्थान विवरीं झालें । वरती मंदिर बांधिलें ।
गोठणीं गोपाल शोभलें । कैसे तेंही अवधारा ॥ ३१ ॥
समर्थ जातां गोशाळेसी । विनोदें वदती सर्वांसी ।
येथें गोपालमंदिरासी । करितां बहु शोभेल ॥ ३२ ॥
ऐसें वदले बहुत वेळां । तें आठवले जी सकळां ।
गोशाळे घनसांवळा । श्रीं सन्निध असावा ॥ ३३ ॥
ब्रह्मानंद सिद्ध यांनी । तेंचि कथिले येवोनि ।
तेव्हां समाधिशिरस्थानी । गोपालमंदिर बांधलें ॥ ३४ ॥
कामें वाढलीं बहुवस । तेणें गोपालस्थापना लांबली विशेष ।
शके अठराशें बेचाळीस । वैशाखीं मुहूर्त शोधिला ॥ ३५ ॥
श्रीमत्‌ भागवत यांनी । मूर्ति दिधली आणवोनी ।
पाहतां प्रेम ये भरोनी । गोंडस तेजस हास्यमुख ॥ ३६ ॥
तें मुरलीधराचें ध्यान । पाहतां वेधितसे मन ।
यास्तव सुवासिनी येवोन । दृष्ट काढिती वेळोवेळां ॥ ३७ ॥
सात दिवस नामगजर । केला उत्साह बहु थोर ।
भक्त येती अपार । गोपालमूर्ति पहावया ॥ ३८ ॥
वैशाख शुद्ध त्रयोदशी । मूर्ति स्थापिली विधींसी ।
साठये उपनाम जयांसी । गुरुभक्त यांचेकरवीं ॥ ३९ ॥
सप्त ठायींची जीवनें । घालिती कृष्णा मंगलस्नानें ।
वेदघोषे नामस्मरणें । मुरलीधरा बैसविलें ॥ ४० ॥
हुबळीकर मल्लाप्पा यांनी । खर्च केला ते समयीं ।
नित्य पूजा उच्छाहीं । नेमणूक करून दिधली ॥ ४१ ॥
असो ऐसे देव भक्त । एकेस्थळीं शोभा पावत ।
अनन्याचे अनंत हेत । पुरवावया राहिले ॥ ४२ ॥
सद्‌गुरुवास निरंतर । ऐसा रोकडा साक्षात्कार ।
भाविकांस पैलपार । भावबळें पावविती ॥ ४३ ॥
नाना नवसांतें पावती । संकटीं दृष्टांती बोधिती ।
सेवा करितां पुरविती । कामना बहुपरींच्या ॥ ४४ ॥
अंतरसाक्ष अंतरीं कळे । बाह्य दृश्य तें आढळे ।
वर्णितां होईल आगळें । ग्रंथसंख्याप्रमाण ॥ ४५ ॥
परि एखादा दृष्टांत । देऊन पुरवूं मनोरथ ।
समाधीमाहात्म्य अत्यद्‌भुत । कोण वर्णूं शकेल ॥ ४६ ॥
अप्पासाहेब कागवाडकर । स्मृतिहीन झाले फार ।
ब्रह्मसमंधें जर्जर । केले पूर्वींसारिखे ॥ ४७ ॥
पुत्रकलत्रा पीडीतसे । गृहकर्त्यासी लाविलें पिसें ।
तमोबुद्धि गृहीं वसे । उपाय सुचों देईना ॥ ४८ ॥
ऐसे गेले कांहीं दिवस । चिंता उपजली सर्वांस ।
मग समाधीसमीप सेवेस । धाडिले मायबंधूंनीं ॥ ४९ ॥
सेवा करितां बहुवस । श्रीमंत आले स्मृतीस ।
वारंवार नमिती पदास । ब्रह्मचैतन्यगुरूंच्या ॥ ५० ॥
पुर्वी जैसे साह्य होती । त्याहून अधिक शीघ्रगति ।
समाधीसेवेसी पावती । आश्चर्य नारीनरांसी ॥ ५१ ॥
देहव्याधिमुक्त करिती । निपुत्रिकां पुत्र होती ।
मुमुक्षुजनां संरक्षिती । पाठी पोटी राहोनी ॥ ५२ ॥
शंकरशास्त्री म्हासुर्णेकर । यांचे स्नुषेसी निशाचर ।
पीडीतसे वारंवार । घालिती समर्थचरणांवरी ॥ ५३ ॥
सेवा करितां अतिगहन । पीडा निवारिली दारुण ।
ऐसें समाधि महिमान । श्रोतेजनीं परिसावें ॥ ५४ ॥
श्रीचरणीं जे अनन्य । तयांसी प्रत्यक्ष दर्शन ।
देवोनि करिती समाधान । ब्रह्मचैतन्य सद्‌गुरु ॥ ५५ ॥
॥ इति श्रीसद्‌गुरुलीलामृते द्वादशाध्यायांतर्गतः तृतीयः समासः ॥
॥ श्रीसद्‌गुरुचरणार्पणमस्तु ॥
अध्याय बारावा
समास चवथा
श्रीसमाधिस्थ झाल्यावरी । मागें वर्तलें कैशापरी ।
तें आतां श्रोतीं चतुरीं । स्थिरचित्तें परिसावें ॥ १ ॥
आनंदसागर अनन्य भक्त । जालनामंदिरीं होते वसत ।
उपासना वाढविली बहुत । कीर्ति पसरली चहूं देशीं ॥ २ ॥
अंबड येथें मंदिर । बांधोनि स्थापिले रघुवीर ।
अन्नदान नामगजर । सिद्धपणें वाढविले ॥ ३ ॥
समर्थ असतां सगुणदेहीं । आनंदसागर झाले विदेही ।
परिसतां आनंद होई । सिद्धकरणी अघटित ॥ ४ ॥
माघ शुद्ध पौर्णिमेसी । निघाली स्वारी भिक्षेसी ।
दासनवमीउत्सवासी । सामग्री पाहिजे ॥ ५ ॥
मातेसी केला नमस्कार । जे बहुतां दिवशीं होता स्थिर ।
पाहोनि आश्चर्य नारीनर । मनीं मानूं लागले ॥ ६ ॥
विदेशप्रयाण निमित्त । करोनि आज्ञा घेतली त्वरित ।
माउली खोंचली मनांत । पुढील भविष्यार्थ जाणोनि ॥ ७ ॥
आज्ञा घेवोनि निघाले । एके ग्रामीं वसतीस आले ।
तेचि दिनीं ग्रस्त केलें । राहूनें चंद्रासी ॥ ८ ॥
भजन निर्याणअ्भंग । करुणारसें होती दंग ।
चतुर श्रोतयां तगमग । होवों लागली अतिशय ॥ ९ ॥
वासुदेव नामें सुतारासी । पाचारिलें एकांतासी ।
वदले आम्ही जाऊं वैकुंठासी । तुज इच्छा असेल तें माग ॥ १० ॥
तों तो करूं लागला शोक । हास्य करी गुरुनायक ।
’अरे हें शोकाचें कौतुक । पुढें आहे ॥ ११ ॥
सगुणीं सगुण लोपलें । निर्गुण जैसें तैसें भरले ।
यांत विपरीत काय झालें । वायां शोक न करावा’ ॥ १२ ॥
ऐसें करितां सांत्वन । हस्त जोडोनि बोले दीन ।
’इच्छा होईल तें दर्शन । येचि स्वरूपीं मज द्यावें’ ॥ १३ ॥
’बरें’ म्हणोनि तयासी । आले पुनरपि भजनासी ।
प्रेमें अश्रु नयनांसी । आणिले समस्त जनांच्या ॥ १४ ॥
वारंवार पुसों लागले । ’ग्रहण सुटलें वा न सुटलें’ ।
’सुटलें’ म्हणतांच संपविलें । निरूपण ते समयीं ॥ १५ ॥
नामगजर सुरू केला । देह श्रीचरणीं ठेविला ।
आत्मा रामरूपीं मिळाला । ठायींचे ठायीं ॥ १६ ॥
शोक करिती नारीनर । मग केला अग्निसंस्कार ।
समाधि बांधावी हा विचार । शिष्यांअंतरीं प्रगटला ॥ १७ ॥
तंव आज्ञा झाली दृष्टांतासी । ’करितां रामसेवेसी ।
आम्हा पावेल निश्चयेंसी । समाधी वेगळी करूं नये’ ॥ १८ ॥
आनंदसागर वैराग्यशील । समाधि उपाधि केवळ ।
त्यजोनि राहिले निश्चळ । रामरूप होवोनी ॥ १९ ॥
असो जननी भार्या दोन सुत । दोन कन्या तयांप्रत ।
पांडुरंगबुवा जामात । समर्थें शोधोनि काढिला ॥ २० ॥
रामजीबुवा शिष्य भले । पांडुरंग दुजे वहिले ।
दोहीं संस्थान चालविलें । श्रींचे आज्ञेवरोनी ॥ २१ ॥
वडील सुत नामस्मरणीं । देह ठेविता झाला धरणीं ।
धाकटा पुरुषोत्तम म्हणोनी । अज्ञान बालक मठपती ॥ २२ ॥
श्रींचे दुजे शिष्य ब्रह्मानंद । ज्यांनी जाणिले गुरुपद ।
तयांची कथा प्रसिद्ध । अल्पशीं कथन करूं ॥ २३ ॥
श्रींची समाधि स्थापिली । उत्सव पूजा आंखोन दिली ।
उपासना अत्यंत वाढविली । कर्नाटकप्रांतीं ॥ २४ ॥
परि स्वयें राहिले अलिप्त । कृष्णातीरीं समाधिस्थ ।
जाहले तो प्रकार संत- । सज्जनीं थोडा परिसावा ॥ २५ ॥
शके अठराशेंचाळीस । भाद्रपद कृष्णमास ।
फिरत आले कागवाडास । रामभेटीनिमित्त ॥ २६ ॥
विश्रांती घेऊं चार दिवस । म्हणोनि सांगती सर्वांस ।
मुंडलाप्पा नामें शिष्यास । कर्नाटकीं धाडिलें ॥ २७ ॥
एकही शिष्य ते वेळीं । नसे ठेविला जवळीं ।
गुरुभक्तांचे मेळीं । काळ क्रमित राहिले ॥ २८ ॥
सांगलीहूनि हरिदास । आले तेथें दर्शनास ।
बरें म्हणोन तयांस । ठेवोन घेती आनंदें ॥ २९ ॥
आम्हां पोंचवावें आणि जावें । ऐसें वदती स्वभावें ।
परि सूक्ष्म अर्थाचे गोंवे । उमजतीना कवणासी ॥ ३० ॥
वद्य चतुर्दशी गुरुवार । प्रातःकाळी उठोनि सत्वर ।
रामदासी कागवाडकर । आणि हरिभाऊंस पाचारिलें ॥ ३१ ॥
सहज विनोदें बोलती । ’क्वचित्‌ झाल्या देहगेति ।
अग्नि न द्या तयाप्रति । कृष्णागर्भीं सोडावा ॥ ३२ ॥
स्नाम करोनि मोकळें । व्हावें दुःखावेगळें’ ।
संतमाहात्म्य न कळे । कोणाएकासी ॥ ३३ ॥
आप्पासहेब कागवाडकर । गुरुभक्त इनामदार ।
नवबाग नामें सुपीक थोर । कृष्णातीरीं मळा असे ॥ ३४ ॥
तेथें गेले स्नानासी । वाळेश्वर क्षेत्रासी ।
स्नान करोनि वस्तीसी । राहिले तेथें गुरुवारीं ॥ ३५ ॥
गुरुसेवा उपोषण । करिती शेवटचा म्हणोन ।
हरिभाऊ संगती जाण । एकले एक ॥ ३६ ॥
अनंत शिष्य अनंत शरण । सकलां दूर करोन ।
राहिले करीत नामस्मरण । नवबागीं कदंबछाये ॥ ३७ ॥
सायंकाळी केले भजन । आळविले दयाघन ।
गुरुपादुका वंदोन । स्तवन करिती बहुपरी ॥ ३८ ॥
त्यांतचि निरूपण केलें । हरिदास श्रोते भले ।
देहबंधनानें भुलले । मानोनि जीवदशा ॥ ३९ ॥
ही देहरूप उपाधि । मानीव चाळविते बुद्धि ।
सत्याची दवडोन शुद्धि । जीवात्म्यासी गुंतवी ॥ ४० ॥
चार देह चार अवस्था । ज्ञानी राहे यांपरता ।
तयासी लिंगदेह सोडितां । गुंतीं नाहीं तिळभरी ॥ ४१ ॥
ऐसें करोनि निरूपण । पुनरपि करोनि भजन ।
धूप दीप आरती करोन । सांग केली गुरुसेवा ॥ ४२ ॥
एक प्रहर राहतां निशी । नाम श्वासधारेसरसीं ।
स्थिर करोनि वृत्तीसी । एकलयें चालविली ॥ ४३ ॥
तेज फांकले चहूंकडे । दृष्टीसी दृष्टी न भिडे ।
स्थूलापासोन मुरडे । चैतन्न्य श्रीरामरूपीं ॥ ४४ ॥
प्रातःकाळसमयासी । रामचरणतीर्थासी ।
घेवोनि आले रामदासी । ब्रह्मानंदां द्यावया ॥ ४५ ॥
आनंदें मुख पसरोनि । तीर्थ घेतलें तयांनी ।
श्रीरामप्रभूचे चरणीं । वंदन केलें हस्तद्वयें ॥ ४६ ॥
इकडे चालिला नामगजर । ब्रह्मानंद झाले स्थिर ।
पाहतां पाहतां व्यापार । दृश्य तें स्थिर झालें ॥ ४८ ॥
मग नामगजरें कलेवर । नेलें सन्निध बाळेश्वर ।
पूजा आरत्या करोनि सत्वर । जलसमाधि दीधली ॥ ४९ ॥
सकळांसी जाहलें दुःख । अनिवार करिती शोक ।
दुजे आमचे गुरुनायक । तिहीं त्यजिलें आम्हांसी ॥ ५० ॥
असो नवबागीं बांधिती समाधी । दर्शना येते भक्तमांदी ।
श्रीमंतें पूजा‍अर्चनविधी । व्हावया भूमि दिधली असे ॥ ५१ ॥
तिकडे व्यंकटापूर देवस्थानीं । समाधी पूर्वींच बांधोनी ।
तेथेंच पादुका स्थापोनी । भक्त करिती उत्सव ॥ ५२ ॥
श्रीपादभट्ट व जोगळेकर जाण । साधक शिष्य अनन्य ।
तयांसी कथिलें संस्थान । चालवावें श्रीसेवे ॥ ५३ ॥
बेलधडी आणि बिदरहळ्ळी । येथील देवस्थानें भलीं ।
पूर्वींच व्यवस्था केली । जेथील तेथें ॥ ५४ ॥
गोंदावलीं कळली मात । सकलही झाले दुःखित ।
आईसाहेब वदती तेथ । तेंही श्रोतीं परिसावें ॥ ५५ ॥
समर्थ गेलियानंतर । ब्रह्मानंदे केलें स्थिर ।
वदती असतां मी तुमचा कुमर । शोक कासया करावा ॥ ५६ ॥
वारंवार उपदेशुनी । बोधें चित्त शांतवुनी ।
गुरुभक्तां गुरुजननी । वाटे दुजी अवतरली ॥ ५७ ॥
तोही झाला समाधिस्थ । आतां काय करणें जिवित ।
म्हणोनि अन्न वर्जित । गुरुभार्या गोंदावलीं ॥ ५८ ॥
पयःपान क्वचित्‌ करिती । मनीं पतिचरण ध्याती ।
एक मासा‍उपरांतीं । देह धरणीं ठेविला ॥ ५९ ॥
आश्विन कृष्ण दर्शतिथी । आईसाहेब आम्हां सोडिती ।
दहन करून समाधी करिती । श्रींचे वामभागप्रति ॥ ६० ॥
प्रतिवर्षीं उत्सवास । करिताति अमावस्येस ।
स्नान पूजा नैवेद्यास । नित्य चाले उपासना ॥ ६१ ॥
बत्ताशा श्रींचे वाहन । परम भक्त जो अनन्य ।
तेणेंही त्यजिला प्राण । श्रींचे चरणांसमोर ॥ ६२ ॥
तयाची बांधिली समाधी । श्रींचे पुढें भक्तमांदी ।
दर्शन घडे श्रींचे आधीं । गुरुसेवा परम भाग्य ॥ ६३ ॥
असो ऐसा इतिहास । समाधीचा कथिला निःशेष ।
श्रवण करितां वैराग्यास । वरील मन निश्चयें ॥ ६४ ॥
उपजेल तितुकें मरेल । घडेल तितुकें बिघडेल ।
परि सत्कीर्ति श्रवणीं पडेल । अनंतकाल पर्यंत ॥ ६५ ॥
सत्कर्म अथवा दुष्कर्म । उभयतांचा एकचि धर्म ।
भोग भोगवील परम । सुखदुःख निश्चयें ॥ ६६ ॥
यास्तव संतचरित्र । विवरोन व्हावें स्वतंत्र ।
कर्मबंधनाचें सूत्र । बंधनापासोन सुटावें ॥ ६७ ॥
नरदेह रत्नेपेटी । भोगें न करावी करंटी ।
सद्धर्मीं लावोन शेवटीं । अलिप्त असावें ॥ ६८ ॥
असो महाभागवत कुर्तकोटी । जगद्‌गुरु झाले करवीरमठीं ।
एकी करोन शेवटीं । स्वयें राहिले अलिप्त ॥ ६९ ॥
भय्यासाहेब इंदूरकर । श्रीचरणीं ठेवाया शरीर ।
आले सांडोन इंदूर । गुरुभक्त बहु ज्ञानी ॥ ७० ॥
सकलां सांगती मात । गुरुक्षेत्रीं महिमा अनंत ।
तेथें ठेवितां देहाप्रत । पुनरपि जन्म त्या नाहीं ॥ ७१ ॥
कोणी माझे अस्थींसी । न न्याव्या प्रयागासी ।
अर्पितों श्रीचरणासी । परम पावन क्षेत्र हे ॥ ७२ ॥
ऐसें बोलतां चालतां । देह ठेविला तत्त्वतां ।
गुरुभक्तीनें गुंता । सोडविला बहुजन्मींचा ॥ ७३ ॥
असो ऐसी भक्तमंडळी । समाधी समाधान पावली ।
उपासना कैसी चालली । तीही श्रोतीं परिसावी ॥ ७४ ॥
सद्‌गुरु समर्थांचे शिष्य । तैसेचि जे शिष्यानुशिष्य ।
बहु मंडळी लक्षानुलक्ष । दुरित नाशिती कलियुगीं ॥ ७५ ॥
जागोजागी नामसप्ताह । पुण्यतिथि-आदि महोत्साह ।
अखंड चालिला प्रवाह । हृदयीं ध्याती कितीएक ॥ ७६ ॥
श्रवणीं संगतीं किती तरती । त्यांची नाहीं नाहीं मिती ।
घरोघरीं पादुका स्थापिती । पूजाअर्चा करावया ॥ ७७ ॥
वर्हाीडी ग्राम सेंदुरजन । तेथें मठ ब्रह्मचैतन्य ।
दक्षिणे करवीरक्षेत्री जाण । ब्रह्मचैतन्यमंदिर स्थापिलें ॥ ७८ ॥
ऐसी उपासना चालली । दिगंत कीर्ति पैसावली ।
तेंही लिहितां लेखणी भागली । गुरुलीला अगम्य ॥ ७९ ॥
आतां ही सद्‌गुरुलीला । त्रयोदशीं जाय विश्रांतीला ।
हृदयीं ध्याऊं पदाला । म्हणजे प्रसाद होईल ॥ ८० ॥
गुरुलीलाबोधरसा । जरी उमटे हृदयीं ठसा ।
तरी चुकेल हा वळसा । जन्ममृत्युचा ॥ ७१ ॥
इति श्रीसद्‌गुरुलीला । श्रवणीं स्वानंदसोहळा ।
पुरविती रामदासीयांचा लळा । कृपाकटाक्षें ॥ ८२ ॥
॥ इति श्रीसद्‌गुरुलीलामृते द्वादशाध्यायांतर्गतः चतुर्थः समासः ॥
॥श्रीसदगुरुचरणार्पणमस्तु ॥ ॥ इति द्वादशोऽध्यायः समाप्तः ॥
