योग सर्व प्रकारच्या शारीरिक आणि मानसिक समस्यांवर उपाय देतो. तुम्ही योगासने करणार असाल किंवा योगासने करणार असाल तर तुम्हाला योगाचे नियम माहित असले पाहिजेत. योग करताना लोक अनेक चुका करतात, ज्यामुळे शरीराला फायद्याऐवजी नुकसान होते. त्यापैकी 5 प्रमुख चुका जाणून घेऊया.
1. बलजबरी योगा करू नका: कोणत्याही प्रकारे बलजबरी योगा करू नका. शरीराच्या हालचाली किंवा सूक्ष्म व्यायामात निपुण झाल्यानंतर प्रथम सोपी योगासने करा आणि त्यानंतरच कठीण योगासने करण्याचा प्रयत्न करा. जर तुम्ही कोणतेही योगासन जबरदस्तीने केले तर तुम्हाला शारीरिक हानी होऊ शकते.
शरीराच्या कोणत्याही अंतर्गत अवयवावर दबाव आल्यास गंभीर समस्या उद्भवू शकतात. आसन करताना अनावश्यक शक्ती लावू नका. सुरुवातीला तुम्हाला तुमचे स्नायू कडक दिसतील, परंतु काही आठवड्यांच्या नियमित सरावानंतर शरीर लवचिक होते. आसने सहज करा, त्रास घेत नाही. आसनाच्या सुरुवातीला आणि शेवटी आराम करा. आसन पद्धतशीरपणे करा. प्रत्येक आसन दोन्ही बाजूंनी करा आणि त्याचा पूरक सराव करा.
2. आजार किंवा दुखापत झाल्यास: कोणताही गंभीर आजार असल्यास योगशिक्षकांच्या सल्ल्यानेच योगासन करावे आणि कोणत्याही प्रकारची दुखापत झाली असली तरी योगासन करू नये. मासिक पाळी, गर्भधारणा, ताप, गंभीर आजार इत्यादी काळात आसन करू नये. आसन करताना कोणत्याही भागात तीव्र वेदना होत असल्यास, योगसाधकांचा सल्ला घेतल्यानंतरच आसन करावे.
3. जेवण केल्या नंतर योगा करू नका: बरेच लोक सकाळी नाश्ता केल्यानंतर योगा करतात किंवा संध्याकाळी योगा करतात तर योगासने करण्यासाठी पोट रिक्त असणे आवश्यक आहे. तुम्ही फक्त पाणी पिऊ शकता. पोट रिकामे नसल्यास उलट्या, मळमळ आणि श्वास घेण्यास त्रास होऊ शकतो. शौच आणि आंघोळीनंतरच योगासन करावे. वज्रासन वगळता सर्व आसने रिकाम्या पोटी करा.
4. योगासनानंतर लगेच आंघोळ करणे : अनेक लोक योगासनानंतर लगेचच आंघोळ करतात किंवा थंड पाणी पितात. यामुळे शरीराला नुकसान होऊ शकते. कारण योगासने केल्यानंतर आपले शरीर गरम राहते, पाणी पिणे किंवा लगेच आंघोळ केल्याने नुकसान होऊ शकते. यामुळे सर्दी आणि उष्णतेच्या तक्रारी उद्भवू शकतात आणि तुम्हाला सर्दी-खोकल्यासारख्या समस्यांचा सामना करावा लागू शकतो. योगा केल्यानंतर एक तासानंतरच आंघोळ करावी.
5. योगासन आणि जिम: आजकाल, योगासनांसोबतच, लोक जिम मध्ये कठोर परिश्रम देखील करू लागले आहेत, जे घातक आहे, कारण योगामुळे तुमचे शरीर लवचिक होते तर व्यायामशाळेच्या व्यायामामुळे ते कठीण होते. या दोन्ही गोष्टी एकत्र केल्यास शरीराला खूप नुकसान होऊ शकते.
इतर नियम: सपाट जमिनीवर आसन पसरवून योगासन करावे. हवामानानुसार सैल कपडे घालावेत. योगासन मोकळ्या आणि हवेशीर खोलीत केले पाहिजे, जेणेकरून श्वास घेताना तुम्ही मुक्तपणे शुद्ध हवा घेऊ शकाल. आजूबाजूचे वातावरण शुद्ध आणि आल्हाददायक हवामान असेल तर तुम्ही बाहेरही सराव करू शकता. योगाभ्यास करणाऱ्याने योग्य आहार घेतला पाहिजे म्हणजेच अन्न नैसर्गिक आणि पचायला सोपे असावे. शरीराचे अवयव न हलवता योगासने करणेही चुकीचे आहे. विचार न करता पवित्रा बदलत राहणेही योग्य नाही. जबरदस्तीने श्वास रोखणे देखील योग्य नाही. प्राणायाम आणि ध्यानाशिवाय योगासने करत रहा.
अस्वीकरण (Disclaimer) : या लेखात दिलेली माहिती आणि उपाय सामान्य माहितीवर आधारित आहे. या माहितीची पूर्णता, विश्वासार्हता आणि अचूकता याबाबत वेबदुनिया कोणतीही हमी देत नाही. अधिक माहितीसाठी संबंधित तज्ज्ञांचा सल्ला घ्यावा.
