हिंदू धर्मात पितृपक्षात पितरांचे आशीर्वाद घेतले जातात, त्यांचे स्मरण केले जाते आणि अन्न अर्पण करून त्यांचे आत्मे तृप्त होतात. शास्त्रानुसार पितृपक्षात पितृलोकातून तुमचे पूर्वज पृथ्वीवर येतात. पितृ पक्षाचे वर्णन अनेक पुराण आणि शास्त्रांमध्ये आढळते. याविषयी गीतेच्या सातव्या अध्यायात म्हटले आहे की, जे पितरांना पूजणारे पितरांना, देवांना पूजणारे देवतांना तर परमात्म्याची पूजा करणार्‍यांना परमात्म्याची प्राप्ती होते. पण तुम्ही कधी विचार केला आहे का की, शास्त्रात पितरांची आणि पितरलोकांबद्दल माहिती दिली आहे, पण पितृ पक्षात श्राद्ध करायला सर्वप्रथम कोणी सुरुवात केली असेल चला हे जाणून घेऊया-
पितृ पक्षाची सुरुवात कोणी केली
पितृ पक्षाचा म्हणजेच श्राद्धाचा पहिला उल्लेख महाभारत काळात आढळतो, जिथे भीष्म पितामहांनी युधिष्ठिरांना श्राद्धाबद्दल अनेक गोष्टी सांगितल्या आहेत. त्यांनी सांगितले की महर्षी निमी यांना श्राद्धाचा उपदेश देणारे पहिले व्यक्ती महान तपस्वी अत्री होते. तो उपदेश ऐकून महर्षी निमी श्राद्ध करू लागले आणि त्यांना पाहून इतर ऋषींनीही श्राद्ध करायला सुरुवात केली, त्यामुळे त्यांचे सर्व पितर सतत श्राद्ध करून तृप्त झाले.
श्राद्धात अग्नीचे महत्त्व
ऋग्वेदानुसार अग्नी मृतांना पूर्वज जगात घेऊन जाण्यास मदत करते. श्राद्धाच्या वेळी, वंशजांचे दान आणि अन्न पितरांना पोहोचवण्यासाठी आणि मृत आत्म्याचे भटकण्यापासून संरक्षण करण्यासाठी अग्निलाच प्रार्थना केली जाते. ऐतरेय ब्राह्मणात अग्नीचा दोरी म्हणून उल्लेख केला आहे ज्याच्या साहाय्याने माणूस स्वर्गात पोहोचतो. त्याच वेळी, पुराणानुसार, जेव्हा पितृ पक्ष किंवा श्राद्धाच्या वेळी दिलेल्या अन्नामुळे देव आणि पूर्वजांना अपचनाचा त्रास झाला तेव्हा ते या समस्येपासून मुक्त होण्यासाठी ब्रह्मदेवाकडे गेले. तेव्हा ब्रह्माजी म्हणाले की केवळ अग्निदेवच त्यांचे कल्याण करतील कारण अन्नाच्या पचनासाठी अग्नीचे तत्व खूप महत्वाचे आहे. अग्निदेवाकडे गेल्यावर अग्निदेवांनी देवांना व पितरांना सांगितले की, आतापासून आपण सर्वजण श्राद्धात एकत्र भोजन करू. माझ्यासोबत राहिल्याने तुमचे अपचनही दूर होईल. त्यामुळे तेव्हापासून श्राद्ध अन्न अग्निदेवाला अर्पण करून नंतर पितरांना अर्पण केले जाते. श्राद्धात अग्निदेवाला पाहून दानव आणि ब्रह्मा दानवांनाही अन्न दूषित करता येत नाही आणि असे झाले तरी अग्नि सर्व काही शुद्ध करतो.
