वर्षाच्या अखेरीस होऊ शकतात राज्यात स्थानिक स्वराज्य संस्थांच्या निवडणुका; प्रभाग रचना प्रक्रिया सुरू

या महिन्याच्या सुरुवातीला सर्वोच्च न्यायालयाच्या आदेशानंतर महाराष्ट्र राज्य निवडणूक आयोगाने स्थानिक स्वराज्य संस्थांच्या निवडणुकांसंदर्भात प्रभाग रचनेची प्रक्रिया सुरू केली आहे. औपचारिकता पूर्ण झाल्यानंतर वर्षाच्या अखेरीस स्थानिक स्वराज्य संस्थांच्या निवडणुका होऊ शकतात, असे एका उच्चपदस्थ अधिकाऱ्याने सोमवारी सांगितले. यापूर्वी ६ मे रोजी सर्वोच्च न्यायालयाने महाराष्ट्रात स्थानिक स्वराज्य संस्थांच्या निवडणुकांचा मार्ग मोकळा केला होता. ओबीसी आरक्षणाच्या मुद्द्यामुळे पाच वर्षांहून अधिक काळ निवडणुका रखडल्या होत्या. राज्य निवडणूक पॅनेलला चार आठवड्यात ते सूचित करण्याचे आदेश देण्यात आले.

निवडणुका का लांबल्या?

राज्य निवडणूक आयुक्त दिनेश वाघमारे यांनी पीटीआयला सांगितले की, 'प्रभाग रचनेची प्रक्रिया सुमारे ७० दिवस चालेल. यानंतर आरक्षण होईल, ज्यासाठी आणखी १५ दिवस लागतील. मतदार यादी अद्ययावत करण्याच्या प्रक्रियेला आणखी ४० दिवस लागतील. अशा परिस्थितीत स्थानिक स्वराज्य संस्थांच्या निवडणुका वर्षाच्या अखेरीस होऊ शकतात. वाघमारे म्हणाले, 'ओबीसी आरक्षण, प्रभाग रचना, स्थानिक स्वराज्य संस्थांमधील सदस्यांची संख्या, प्रभाग रचना करण्याचा सरकारचा अधिकार यासंबंधीच्या याचिका यासह अनेक कारणांमुळे निवडणुका लांबल्या.'

२७ महानगरपालिकांचा कार्यकाळ २०२०-२०२३ दरम्यान संपला

सर्व २९ महानगरपालिका, २४८ नगरपरिषदा, ४२ नगर पंचायती, ३२ जिल्हा परिषदा आणि ३३६ पंचायत समित्यांचा कार्यकाळ संपला आहे. हे सध्या प्रशासकांच्या अधीन आहेत. २७ महानगरपालिकांचा कार्यकाळ २०२०-२०२३ दरम्यान संपला. इचलकरंजी आणि जालना या नव्याने निर्माण झालेल्या महानगरपालिका आहेत.

बृहन्मुंबई महानगरपालिकेच्या सध्याच्या २२७ जागांसाठी निवडणुका होणार आहेत

तत्पूर्वी, सर्वोच्च न्यायालयाने आयोगाचा अहवाल स्वीकारला, ज्यामध्ये ओबीसींचा अचूक डेटा निश्चित करण्यासाठी जनगणना करण्याची आणि स्थानिक स्वराज्य संस्थांमध्ये या प्रवर्गासाठी २७ टक्के जागा राखीव ठेवण्याची शिफारस करण्यात आली होती. स्थानिक स्वराज्य संस्थांमध्ये ओबीसी आरक्षणाच्या मुद्द्याची तपासणी करण्यासाठी मार्च २०२२ मध्ये बांठिया आयोगाची स्थापना करण्यात आली. त्यात ५० टक्के आरक्षण मर्यादेत ओबीसींसाठी २७ टक्के आरक्षण देण्याची शिफारस करण्यात आली. मुंबईबद्दल बोलताना वाघमारे म्हणाले की, बृहन्मुंबई महानगरपालिकेच्या निवडणुका पूर्वी ठरल्याप्रमाणे २३६ जागांसाठी नव्हे तर सध्याच्या २२७ जागांसाठी घेतल्या जातील.

राजकीय समीकरण समजून घ्या

गेल्या वर्षी नोव्हेंबरमध्ये झालेल्या स्थानिक निवडणुकांमध्ये महायुती आघाडीने विधानसभा निवडणुकीत विजय मिळवला होता. त्यांना महाविकास आघाडीकडून कडक स्पर्धा होईल. महायुतीमध्ये भाजप, एकनाथ शिंदे यांची शिवसेना आणि अजित पवार यांच्या नेतृत्वाखालील राष्ट्रवादी काँग्रेस यांचा समावेश आहे, तर महाविकास आघाडीमध्ये शिवसेना (यूटी), राष्ट्रवादी काँग्रेस (सपा) आणि काँग्रेस यांचा समावेश आहे. एमव्हीएला हे देखील ठरवायचे आहे की ते एकटे लढायचे की युतीने. मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांनी म्हटले आहे की, स्थानिक स्वराज्य संस्थांमध्ये महायुती एकत्र लढेल. तथापि, ते काही ठिकाणी स्वतंत्रपणे निवडणूक लढवू शकतात. महाविकास आघाडीमध्ये, काँग्रेसने स्थानिक नेतृत्वावर निर्णय सोपवला आहे, तर शिवसेना पक्षप्रमुख उद्धव ठाकरे यांनी स्थानिक स्वराज्य संस्थांच्या निवडणुकांच्या रणनीतीवर त्यांच्या कार्यकर्त्यांशी चर्चा करत असल्याचे म्हटले आहे. राष्ट्रवादी काँग्रेसचे नेते जयंत पाटील यांनीही त्यांच्या पक्षाच्या युनिटला स्थानिक निवडणुकांची तयारी करण्यास सांगितले आहे.