International Plastic Bag Free Day 2025 जागतिक प्लास्टिक पिशवी मुक्त दिन
गुरूवार, 3 जुलै 2025 (13:43 IST)
International Plastic Bag Free Day हा दरवर्षी 3 जुलै रोजी साजरा केला जाणारा एक जागतिक उपक्रम आहे, ज्याचा उद्देश एकल-वापर (single-use) प्लास्टिक पिशव्यांच्या वापरामुळे पर्यावरणावर होणाऱ्या हानिकारक परिणामांबद्दल जागरूकता निर्माण करणे आणि त्यांचा वापर कमी करून पर्यावरणपूरक पर्यायांना प्रोत्साहन देणे हा आहे. हा दिवस आपल्या दैनंदिन जीवनात प्लास्टिकच्या पिशव्या टाळण्यासाठी आणि पर्यावरणाला हानी पोहोचवणाऱ्या या गैर-बायोडिग्रेडेबल सामग्रीपासून मुक्त होण्यासाठी प्रेरणा देतो.
जागतिक प्लास्टिक पिशवी मुक्त दिन का साजरा केला जातो?
प्लास्टिक प्रदूषणाविरुद्ध जागरूकता: प्लास्टिकच्या पिशव्या जमिनीवर, पाणवठ्यांमध्ये आणि समुद्रात प्रदूषण करतात, ज्यामुळे पर्यावरण, वन्यजीव आणि मानवी आरोग्याला हानी पोहोचते. या समस्येबद्दल लोकांना शिक्षित करणे हा या दिवसाचा उद्देश आहे.
पर्यावरणपूरक पर्यायांना प्रोत्साहन: कापडी पिशव्या, कागदी पिशव्या किंवा बायोडिग्रेडेबल पर्यायांचा वापर वाढवून प्लास्टिकचा वापर कमी करणे.
वैश्विक सहभाग: व्यक्ती, समुदाय, व्यवसाय आणि सरकारांना प्लास्टिक प्रदूषण कमी करण्यासाठी एकत्रित प्रयत्न करण्यास प्रोत्साहित करणे.
प्रकृती आणि वन्यजीवांचे संरक्षण: प्लास्टिक पिशव्या समुद्री जीवांना आणि इतर प्राण्यांना हानी पोहोचवतात, कारण त्या गिळल्या जाऊ शकतात किंवा प्राण्यांना अडकवू शकतात. या दिवसामुळे हे नुकसान टाळण्यासाठी जागरूकता वाढते.
जागतिक प्लास्टिक पिशवी मुक्त दिन कसा साजरा केला जातो?
International Plastic Bag Free Day विविध उपक्रम आणि मोहिमांद्वारे साजरा केला जातो, यामध्ये खालील गोष्टींचा समावेश आहे:
प्लास्टिक पिशव्या नाकारणे: दुकानात, बाजारात किंवा इतर ठिकाणी खरेदी करताना प्लास्टिक पिशव्या घेण्यास नकार देणे आणि स्वतःच्या कापडी किंवा पुनर्वापरयोग्य पिशव्या वापरणे.
जागरूकता मोहिमा: पर्यावरणीय संस्था, शाळा आणि समुदाय यांच्या वतीने कार्यशाळा, सेमिनार आणि स्वच्छता मोहिमांचे आयोजन करणे.
पुनर्वापर आणि उपसायकलिंग: घरी असलेल्या प्लास्टिक पिशव्यांचा पुनर्वापर करणे, जसे की कचऱ्याच्या पिशव्या म्हणून किंवा इतर सर्जनशील उपयोगासाठी.
सोशल मीडियावर प्रचार: #PlasticBagFreeDay आणि #SayNoToPlastic यांसारख्या हॅशटॅग्स वापरून सोशल मीडियावर जागरूकता पसरवणे.
निसर्गाशी नाते जोडणे: झाडे लावणे, स्थानिक परिसर स्वच्छ करणे किंवा बायोडिग्रेडेबल उत्पादनांचा वापर वाढवणे.
पॉलिसी बदलांना प्रोत्साहन: सरकार आणि स्थानिक प्रशासनाला एकल-वापर प्लास्टिकवर बंदी घालण्यासाठी किंवा कर लादण्यासाठी प्रोत्साहित करणे.
जागतिक प्लास्टिक पिशवी मुक्त दिन उद्देश
International Plastic Bag Free Day चा मुख्य उद्देश आहे:
प्लास्टिक प्रदूषण कमी करणे: प्लास्टिक पिशव्या 20 ते 1,000 वर्षांपर्यंत विघटित होत नाहीत, ज्यामुळे त्या पर्यावरणात टिकून राहतात आणि हानी पोहोचवतात. हा दिवस त्यांचा वापर कमी करण्यावर लक्ष केंद्रित करतो.
पर्यावरण संरक्षण: जमीन, पाणी आणि समुद्री जीवन यांचे संरक्षण करणे.
जागतिक चळवळ: Break Free from Plastic Movement सारख्या मोहिमांना बळ देणे आणि जगभरात एकल-वापर प्लास्टिकविरुद्ध लढा देणे.
जागतिक प्लास्टिक पिशवी मुक्त दिन इतिहास
International Plastic Bag Free Day ची सुरुवात 2008 मध्ये स्पेनमधील कॅटालोनियामध्ये Rezero या संस्थेने केली, जी Zero Waste Europe चा भाग आहे. या उपक्रमाला Break Free from Plastic Movement (2016 मध्ये सुरू) ने वैश्विक स्तरावर पाठिंबा दिला.
महत्त्वाच्या घटना:
1933 मध्ये इंग्लंडमधील नॉर्थविच येथील एका केमिकल प्लांटमध्ये पॉलीथिलीन (प्लास्टिकचा सर्वात सामान्य प्रकार) चुकून तयार झाला.
1960 च्या दशकात पर्यावरणीय चळवळींनी प्लास्टिक प्रदूषणाविषयी जागरूकता वाढवण्यास सुरुवात केली.
1997 मध्ये Great Pacific Garbage Patch चा शोध लागला, ज्याने समुद्रातील प्लास्टिक प्रदूषणाची भयावहता दर्शवली.
2015 मध्ये युरोपियन युनियनने एकल-वापर प्लास्टिक पिशव्यांचा वापर कमी करण्यासाठी काही मार्गदर्शक तत्त्वे जारी केली.
2022 मध्ये बांगलादेश हा एकल-वापर प्लास्टिक पिशव्यांवर पूर्ण बंदी घालणारा पहिला देश बनला, त्यानंतर भारत, कॅनडा आणि ऑस्ट्रेलिया यांसारख्या देशांनीही अशा पावलांवर पाठपुरावा केला.
जागतिक प्लास्टिक पिशवी मुक्त दिन महत्त्व
पर्यावरण संरक्षण: प्लास्टिक पिशव्या जमिनीवर मातीचे प्रदूषण करतात, ड्रेनेज सिस्टम अडवतात आणि समुद्री जीवांना हानी पोहोचवतात. उदाहरणार्थ, 2008 मध्ये एका मृत स्पर्म व्हेलच्या पोटात 50 पौंडांहून अधिक एकल-वापर प्लास्टिक सापडले होते.
जागतिक प्रभाव: दरवर्षी सुमारे 5 ट्रिलियन प्लास्टिक पिशव्या वापरल्या जातात, म्हणजेच दर सेकंदाला 160,000 पिशव्या. यापैकी फक्त 1-3% पिशव्या रिसायकल होतात, बाकी लँडफिल्स, समुद्र किंवा पर्यावरणात जमा होतात.
हवामान बदलावर परिणाम: प्लास्टिक पिशव्या फॉसिल इंधनांपासून बनवल्या जातात, ज्यामुळे त्यांच्या उत्पादनात हरितगृह वायू उत्सर्जन होते, जे हवामान बदलास हातभार लावते.
हा दिवस आपल्याला पर्यावरणाच्या संरक्षणासाठी छोटी पण महत्त्वाची पावले उचलण्याची संधी देतो. “प्लास्टिकला नाही, पर्यावरणाला हो” असा संदेश घेऊन आपण सर्वजण या चळवळीत सहभागी होऊ शकतो!
