भारतीय नोटांचा इतिहास खूपच रंजक आणि रोमांचक आहे. आता नोटाबंदीसारख्या मुद्द्यांचाही या इतिहासात समावेश झाला आहे, पण तुमच्या पर्समध्ये ठेवलेल्या या नोटांवर गांधीजींचा फोटो कसा याचा तुम्ही कधी विचार केला आहे का? भारतीय नोटांवर गांधींचा फोटो असण्याआधी फक्त अशोक स्तंभाचा फोटो असायचा, पण काळानुरूप नोटांची रचना बदलत गेली. भारतीय नोटांवर गांधीजींचे चित्र कसे आणि केव्हा दिसले ते जाणून घेऊया.
भारतीय नोटांवर गांधीजींचे चित्र कधी आणि कसे दिसले?
प्रत्येक नोटेवर गांधींचा फोटो छापलेला तुम्ही पाहिला असेल. नोटेच्या उजव्या बाजूला गांधीजींचा फोटो छापण्याची शिफारस भारतीय रिझर्व्ह बँकेने 13 जुलै 1995 रोजी केली होती. या शिफारसीनंतर RBI ने 1996 मध्ये नोटा बदलण्याचा निर्णय घेतला आणि अशोक स्तंभाच्या जागी महात्मा गांधींचा फोटो वापरला जाऊ लागला.
नोटांवर गांधीजींचे चित्र याआधी काय होते?
गांधीजींच्या फोटोपूर्वी भारतीय नोटांवर अशोक स्तंभाचा फोटो होता. मात्र अशोक स्तंभापूर्वी भारतीय नोटांवर राजा पंचम जॉर्ज यांचे चित्र वापरले जात होते. तथापि कालांतराने नोटांच्या डिझाइनमध्ये बरेच बदल होऊ लागले आणि आज आपण नवीन नोट्स वापरतो ज्यामध्ये भारतातील विविध इमारती आणि संस्कृतीचा उल्लेख आणि छायाचित्रे आहेत.
नोटेवर गांधीजींचे चित्र कुठे छापले आहे?
नोटेवर छापलेले गांधींचे चित्र संगणकाने तयार केले आहे असे तुम्हाला वाटत असेल तर तुम्ही चुकीचे आहात. हे चित्र खरे असून कलकत्ता येथील व्हाइसरॉय हाऊसमध्ये काढण्यात आले आहे. 1946 च्या सुमारास, गांधीजी फ्रेडरिक पेथिक लॉरेन्स यांना भेटायला गेले, त्यानंतर ते म्यानमार आणि भारताचे ब्रिटिश सचिव म्हणून नियुक्त झाले. हा फोटो त्यावेळी काढण्यात आला असून हा फोटो भारतीय नोटांवर वापरण्यात आला आहे.
RBI कायदा, 1934 अंतर्गत एक रुपयाची नोट वगळता नोटा छापण्याचा अधिकार RBI ला देण्यात आला आहे. तसेच या कायद्याचे कलम 24(1) RBI ला एक रुपयाची नोट छापण्याचा अधिकार देत नाही. चलन अध्यादेश 1940 नुसार, एक रुपयाची नोट भारत सरकारद्वारे जारी केली जाते किंवा छापली जाते आणि 2 ते 2000 रुपयांच्या नोटा आणि नाणी रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाद्वारे जारी किंवा छापली जातात. माहितीसाठी जाणून घ्या की RBI 10 हजार रुपयांपर्यंतच्या नोटा छापू शकते.
