नवरात्री 2023: जगभरात या ठिकाणी आहेत देवीचे 52 शक्तीपीठ जाणून घ्या
बुधवार, 29 मार्च 2023 (10:26 IST)
देवीच्या प्रसिद्ध आणि पवित्र मंदिरांमध्ये 52 शक्तीपीठांचा समावेश आहे. 51 शक्तीपीठे मानली जात असली तरी तंत्र चुडामणीत 52 शक्तीपीठांचा उल्लेख केला आहे.पाकिस्तान आणि श्रीलंकेसह जगभरात या ठिकाणी आहेत 51 शक्तीपीठे, पौराणिक कथेनुसार, भगवान शिवाची पहिली पत्नी सतीने तिचे वडील राजा दक्ष यांच्या संमतीशिवाय भोलेनाथशी लग्न केले. यावर राजा दक्षाने एकदा मोठा यज्ञ आयोजित केला होता पण त्याने आपल्या मुलीला आणि जावयाला यज्ञाला बोलावले नाही. माता सती आपल्या वडिलांच्या आमंत्रणाशिवाय यज्ञाला पोहोचली, तर भोलेनाथने त्यांना तेथे जाण्यास मनाई केली. राजा दक्षाने माता सतीसमोर तिचा पती भगवान शिव यांचा अपमान केला. माता सती वडिलांच्या मुखातून पतीचा अपमान सहन करू शकली नाही आणि तिने यज्ञाच्या पवित्र अग्निकुंडात उडी घेऊन आपला प्राण सोडला. भोलेनाथला पत्नीपासूनचा वियोग सहन होत नव्हता. माता सतीचे प्रेत घेऊन शिव तांडव करू लागले. जगावर जगाचा शेवट सुरू झाला, ज्यावर भगवान विष्णूंनी माता सतीच्या शरीराचे तुकडे करून ते थांबवण्यासाठी सुदर्शन चक्राने तुकडे केले. मातेचे अंग आणि दागिने पृथ्वीवर वेगवेगळ्या ठिकाणी 52 तुकडे पडले, जे शक्तीपीठ बनले कुठे आहे सिद्ध मंदिर जाणून घ्या.
1 मणिकर्णिका घाट , वाराणसी , उत्तर प्रदेश - माता सतीची मणिकर्णिका येथे पडली होती. येथे आईच्या विशालाक्षी आणि मणिकर्णी रूपांची पूजा केली जाते.
2 माता ललिता देवी शक्तीपीठ , प्रयागराज - अलाहाबाद येथे असलेल्या या ठिकाणी माता सतीच्या हाताचे बोट पडले होते. येथे आई ललिता म्हणून ओळखली जाते.
3 रामगिरी , चित्रकूट - माता सतीचा उजवा स्तन उत्तर प्रदेश येथे पडला होता. या ठिकाणी तिची माता शिवानीच्या रूपात पूजा केली जाते.
4 उमा शक्तीपीठ- हे वृंदावन येथे आहे . हे कात्यायनी शक्तीपीठ म्हणूनही ओळखले जाते. आईच्या केसांचा आणि बांगड्यांचा गुच्छ इथे पडला होता.
5 देवी पाटण मंदिर बलरामपूर - येथे आईचा डावा खांदा पडला होता . या शक्तीपीठात मातेश्‍वरीच्या रूपात आई विराजमान आहे.
6 हरसिद्धी देवी शक्तीपीठ - मध्य प्रदेशात देवीची दोन शक्तीपीठे आहेत. यापैकी एक हरसिद्धी देवी शक्तीपीठ आहे, जिथे माता सतीची कोपर पडली. हे रुद्र सागर तलावाच्या पश्चिमेला वसलेले आहे.
7. शोंडदेव नर्मता शक्तीपीठ - अमरकंटक, मध्य प्रदेशात आईची दया नितंब पडली होती. येथे नर्मदा नदीचा उगम असल्याने येथे मातेची पूजा सौजन्याने केली जाते.
8. नैना देवी मंदिर -हिमाचल प्रदेशातील बिलासपूर येथील शिवालिक पर्वतावर देवी सतीची नजर पडली होती. येथे देवी मातेला महिष मर्दिनी म्हणतात.
9. ज्वाला जी शक्तीपीठ - हिमाचलच्या कांगडा येथे देवीची जीभ पडली, म्हणून तिला सिद्धिदा किंवा अंबिका असे नाव पडले.
10. त्रिपुरमालिनी माता शक्तीपीठ - पंजाबमधील जालंधर येथील कॅन्टोन्मेंट स्टेशनजवळ मातेचा डावा पाय पडला होता.
11. अमरनाथ, काश्मीरच्या पहलगावमध्ये माता सतीच्या गळ्यात पडली, येथे महामायेची पूजा केली जाते.
12. हरियाणातील कुरुक्षेत्र- येथे आईच्या पायाची टाच घसरली होती. माता सावित्रीचे शक्तिपीठ येथे आहे.
13. मणिबंध- अजमेरच्या पुष्करमध्ये गायत्री पर्वतावर माता सतीचे दोन पाय पडले होते. येथे मातेच्या गायत्री रूपाची पूजा केली जाते.
14. बिराट- राजस्थानमध्ये माता अंबिकेचे मंदिर आहे. येथे माता सतीच्या डाव्या पायाची बोटे पडली होती.
15. अंबाजी मंदिर - गुजरातमध्ये माता अंबाजीचे मंदिर आहे. मातेचे हृदय येथे पडले होते असे मानले जाते.
16. गुजरातमधील जुनागढ- येथे देवी सतीचे पोट पडले होते. येथे मातेला चंद्रभागा म्हणून ओळखले जाते.
17. महाराष्ट्रातील जनस्थान - येथे आईची हनुवटी पडली होती. त्यानंतर येथे देवीच्या भ्रामक रूपाची पूजा करण्यात आली.
18. माताबडी पर्वत शिखर शक्तीपीठ - त्रिपुरातील उदारपूरच्या राधाकिशोरपूर गावात आहे. या ठिकाणी आईचा उजवा पाय पडला होता. येथे मातेला देवी त्रिपुरा सुंदरी म्हणतात.
19. बंगालमध्ये आईची सर्वाधिक शक्तीपीठे आहेत. पूर्व मेदिनीपूर जिल्ह्यातील तमलूक येथे विभाष येथे कपालिनी देवीचे मंदिर आहे. आईची डावी टाच इथेच पडली होती.
20. बंगालमधील हुगळी -येथील रत्नावली येथे आई सतीचा उजवा खांदा पडला होता. या मंदिरात आईला देवी कुमारी या नावाने संबोधले जाते.
21. मुर्शिदाबादच्या किरीटकोन- गावात देवी सतीचा मुकुट पडला होता. येथे मातेचे शक्तिपीठ असून मातेच्या विमला रूपाची पूजा केली जाते.
22. जलपाईगुडीच्या बोडा मंडलातील- सालबरी गावात आईचा डावा पाय पडला होता. या ठिकाणी आईच्या भ्रामरी देवी रूपाची पूजा केली जाते.
23. बहुला देवी शक्तीपीठ - वर्धमान जिल्ह्यातील केतुग्राम परिसरात माता सतीचा डावा हात पडला होता.
24. मंगल चंद्रिका माता शक्तीपीठ - आईचे शक्तीपीठ वर्धमान जिल्ह्यातील उजनी येथे आहे. आईचे उजवे मनगट इथे पडले होते.
25. देवी सतीच्या कपाळाचे हाड पश्चिम बंगालमधील वक्रेश्वर येथे पडले. या ठिकाणी मातेला महिष्मर्दिनी म्हणतात.
26. नल्हाटी शक्तीपीठ - नल्हाटी, बीरभूम येथे आईच्या पायाचे हाड पडले होते.
27. फुलारा देवी शक्तीपीठ - माता सतीचे ओठ पश्चिम बंगालच्या अथास पडले. इथे मातेला फुलारा देवी म्हणतात.
28. नंदीपूर शक्तीपीठ - माता सतीचा हार पश्चिम बंगालमध्ये पडला होता. येथे नंदनी मातेची पूजा केली जाते.
29.युगधा शक्तीपीठ - वर्धमान जिल्ह्यातील क्षीरग्राममध्ये आईच्या उजव्या हाताचा अंगठा पडला. या ठिकाणी मातेचे शक्तिपीठ बांधले होते, जिथे तिला जुगड्या देवीच्या नावाने संबोधले जाते.
30. कालिका देवी शक्तीपीठ- मान्यतेनुसार, कालीघाटात आईच्या उजव्या पायाचे बोट पडले होते. तिला येथे माँ कालिका या नावाने ओळखले जाते.
31. कांची देवगर्भ शक्तीपीठ - कांची, पश्चिम बंगालमध्ये देवीच्या अस्थी पडल्या होत्या. येथे माता देव गर्भाच्या रूपात स्थापित आहेत.
32. भद्रकाली शक्तीपीठ- आता दक्षिण भारतात असलेल्या शक्तीपीठांबद्दल बोला, आईची पाठ तामिळनाडूमध्ये पडली होती. मातेचा कन्याश्रम, भद्रकाली मंदिर आणि कुमारी मंदिर याच ठिकाणी आहे. तिला श्रावणी नावाने संबोधले जाते.
33. शुची शक्तीपीठ - शुची तीर्थम शिव मंदिर तामिळनाडूमधील कन्याकुमारीजवळ आहे. इथेही मातेचे शक्तीपीठ आहे, जिथे तिची वरची दाढी पडली होती. आईला इथे नारायणी हे नाव पडले आहे.
34. विमला देवी शक्तीपीठ - ओडिशातील उत्कल येथे देवीची नाभी पडली होती. येथे माता विमला या नावाने ओळखली जाते.
35. सर्वशैल रामेंद्री शक्तीपीठ - आंध्र प्रदेशात दोन शक्तीपीठे आहेत. एक परिपूर्ण रामेंद्री शक्तीपीठ, जिथे आईचे गाल पडले. या ठिकाणी भाविक मातेच्या राखिणी आणि विश्वेश्वरी रूपाची पूजा करतात.
36. श्रीशैलम शक्तीपीठ - आंध्रातील दुसरे शक्तीपीठ कुर्नूर जिल्ह्यात आहे. श्रीशैलम शक्तीपीठात माता सतीच्या उजव्या पायाचा घोटा पडला होता. येथे श्री सुंदरीच्या नाकात मातेची प्रतिष्ठापना केली जाते.
37. कर्नाटक शक्तीपीठ - कर्नाटकात देवी सतीचे दोन्ही कान पडले होते. या ठिकाणी आईचे जय दुर्गा रूप पूजनीय आहे.
38. कामाख्या शक्तीपीठ-गुवाहाटीच्या निलांतल पर्वतावर कामाख्या जी हे प्रसिद्ध शक्तिपीठांपैकी एक आहे. आईची योनी कामाख्यात पडली होती. येथे मातेच्या कामाख्या रूपाची पूजा केली जाते.
39. माँ भद्रकाली देवीकुप मंदिर - कुरुक्षेत्र, हरियाणात आईचा उजवा घोटा पडला होता. येथे भद्रकाली मातेच्या रूपाची पूजा केली जाते.
40. चट्टल भवानी शक्तीपीठ - बांगलादेशातील चितगाव जिल्ह्यातील चंद्रनाथ पर्वतावर चट्टल भवानी शक्तीपीठ आहे. माता सतीचा उजवा हात येथे पडला होता.
41. सुगंधा शक्तीपीठ - बांगलादेशातील शिकारपूरपासून 20 किमी अंतरावर आईचे नाक पडले होते. या शक्तीपीठात आईला सुगंधा म्हणतात. या शक्तीपीठाचे दुसरे नाव उग्रतारा शक्तीपीठ आहे.
42. जयंती शक्तीपीठ - बांगलादेशातील सिल्हेट जिल्ह्यातील जैंतिया परगणा येथे मातेची डाव्या मांडी पडली. येथे जयंती नावाने माता देवीची स्थापना केली जाते.
43. श्रीशैल महालक्ष्मी - बांगलादेशातील सिल्हेट जिल्ह्यात माता सतीचा गळा कापण्यात आला. या शक्तीपीठात महालक्ष्मी रूपाची पूजा केली जाते.
44. यशोरेश्वरी माता शक्तीपीठ -बांगलादेशातील खुलना जिल्ह्यात यशोर नावाचे एक ठिकाण आहे, जिथे माँ सतीचा डावा तळहात पडला होता.
45. इंद्राक्षी शक्तीपीठ - श्रीलंकेतील जाफना नल्लूर येथे देवीची पायघोळ पडली. या शक्तीपीठाला इंद्रक्षी म्हणतात.
46. गुहेश्वरी शक्तीपीठ - हे शक्तीपीठ नेपाळमधील पशुपतीनाथ मंदिरापासून काही अंतरावर बागमती नदीच्या काठावर आहे. येथे माता सतीचे दोन्ही गुडघे पडले होते. येथे शक्तीच्या महामाया किंवा महाशिरा रूपाची पूजा केली जाते.
47. आडा शक्तीपीठ- नेपाळमधील गंडक नदीजवळ आद्य शक्तीपीठ आहे. या ठिकाणी माता सतीचा डावा गाल पडला होता असे मानले जाते. येथे मातेच्या गंडकी चंडी रूपाची पूजा केली जाते.
48 . दंतकाली शक्तीपीठ - नेपाळमधील विजयपूर गावात माता सतीचे दात पडले होते. त्यामुळे या शक्तीपीठाला दंतकाली शक्तीपीठ म्हणून ओळखले जाते.
49. मानसा शक्तीपीठ - तिबेटमधील मानसरोवर नदीजवळ माता सतीचा उजवा तळहात पडला होता. इथे तिला माता दाक्षायनी म्हणतात. मातेची स्थापना येथे दगडाच्या रूपात झाली आहे.
50 . मिथिला शक्तीपीठ - माता सतीचा डावा खांदा भारत-नेपाळ सीमेवर पडला होता. इथे आईला देवी उम म्हणतात.
51 . हिंगलाज शक्तीपीठ - पाकिस्तानातील बलुचिस्तानमध्ये देवीचे हिंगुळा शक्तीपीठ आहे. या शक्तीपीठात मातेला हिंगलाज देवी म्हणून ओळखले जाते. येथे माता सतीचे मस्तक पडले होते, अशी धार्मिक मान्यता आहे.
