Eknath Shashthi 2023 संत एकनाथ महाराज षष्ठी

सोमवार, 13 मार्च 2023 (09:41 IST)
संत एकनाथ महाराजांनी ज्या दिवशी समाधी घेतली तो फाल्गुन वद्य षष्ठी हा दिवस नाथषष्ठी म्हणून ओळखला जातो. या दिवशी पैठण या गावी समाधी उत्सव होतो. त्यावेळी भरणाऱ्या यात्रेला लाखोंचा जनसमुदाय नाथांच्या समाधीच्या दर्शनाला येतो.
 
संत एकनाथांचा जन्म एका खानदानी देशस्थ ब्राम्हणाच्या घरात 1533 मध्ये पैठणात झाला. त्यांच्या आईचे नाव रूक्मिणी व वडिलांचे नाव सूर्यनारायण होते.
 
एकनाथजी महाराज हे गुरूंचे निस्सीम भक्त होते.  ते तान्हे मूल असताना त्यांचे आईवडील देवाघरी निघून गेले आणि त्याचे पालनपोषण त्यांचे आजोबा श्रीचक्रपाणीजी यांनी केले. एकनाथ हे लहानपणापासूनच अत्यंत हुशार आणि एकनिष्ठ होते. संध्याकाळचे हरी-भजन, पुराण श्रवण, देवपूजा इतर धार्मिक कार्यांची त्यांना आवड होती. परमानंदात ते कधी कधी हातात करताल किंवा वीणा घेऊन भजन म्हणत. कुठलाही दगड समोर ठेवून त्याला फुले वाहायची, कधी देवाचे नामस्मरण करत नाचायचे. गावात श्रीमद भागवत कथा असताना ते भक्तीभावाने ऐकत असत. एवढ्या लहान वयातही ते त्रिकाल संध्या-वंदन करायला विसरत नसत.
 
स्तोत्र पठण, सकाळ संध्याकाळ देवाची व गुरुंची पूजा करणे यात ते मग्न असायचे. परिणामस्वरुप भगवंताच्या प्रेमाच्या रसाने भिजलेल्या त्यांच्या जीवनात भगवंताचे खरे रूप जाणून घेण्याची जिज्ञासा निर्माण झाली. त्यांच्या बालमनात हा विचार वारंवार येऊ लागला की ज्याप्रकारे ध्रुव आणि प्रल्हादला ईश्वरप्राप्तीसाठी मदत करणारे सद्गुरु नारदजीं भेटले तसेच समर्थ सद्गुरू मला कधी मिळणार?
 
एके दिवशी 12 वर्षांचे एकनाथ शिवालयात हरिगुण गात बसला होते आणि रात्रीच्या चौथ्या प्रहराच्या प्रारंभी त्यांच्या हृदयातून आवाज आला की, 'देवगडात जनार्दन पंत या नावाचे एक भला माणूस राहतात. त्याच्याकडे जा ते तुला आशीर्वाद देतील. एकनाथ देवगडला गेले, तेथे त्यांना श्री जनार्दन पंतांचे दर्शन झाले. एकनाथजींनी गुरूंच्या चरणी स्वत:ला अर्पण केले.
 
तेव्हापासून गुरुद्वारात राहून एकनाथजी गुरूंच्या सेवेत मग्न झाले. गुरू जागे होण्यापूर्वीच ते उठून बसत असे. जी काही सेवा समोर दिसत होती, ती त्यांनी परवानगीशिवाय केली असती. रात्री गुरुजींचे पाय दाबून कधी कधी पंखा उजळायचे. गुरुजी जेव्हा समाधी घेत असत तेव्हा ते दारात उभा असायचे. गुरुदेवांच्या समाधीत कोणत्याही प्रकारची अडचण होऊ नये हे ध्यानात ठेवायचे.
 
गुरुजींचे इतरही अनेक सेवक होते, पण एकनाथजी कोणाची वाट पाहत नव्हते, ते स्वतः मोठ्या प्रेमाने, उत्साहाने आणि तत्परतेने सेवेत गुंतले होते. त्यांच्यासाठी गुरुजींचे समाधान हे आत्मसमाधान होते, गुरुजींचे वचन शास्त्र होते, गुरुद्वारा नंदनवन होते आणि गुरु आराध्य दैवत होते. गुरुसाक्षात् परब्रह्मावर त्यांची गाढ श्रद्धा होती. अखंड सहा वर्षांच्या सेवेने प्रसन्न होऊन एके दिवशी गुरुजींनी त्यांना अनुष्ठान करण्याची परवानगी दिली. आज्ञा घेऊन एकनाथ हे अनुष्ठान करु लागले.
 
एके दिवशी एकनाथजी समाधीत असताना एक भयंकर काळा साप त्याच्या अंगाभोवती गुंडाळला. एकनाथजींच्या छायेखाली आपल्या हिंसक भावना विसरून साप डोक्यावर डोलायला लागला. तो साप एकनाथजींचा साथीदार झाला. तो रोज एकनाथजींकडे येऊ लागला. समाधी करताना अंगाला मिठी मारून मस्तकावर फना पसरून डोलायला सुरुवात करायची आणि समाधीतून जागा होताच निघून जायचा.
 
पण एकनाथजींना याची माहिती नव्हती. एके दिवशी एकनाथजींसाठी दूध घेऊन आलेल्या शेतकरी एकनाथजींभोवती साप गुंडाळेला पाहून ओरडला. तेव्हाच एकनाथजींची समाधी तुटली आणि मग ते उठले आणि सापही दूर जाताना दिसला. अनुष्ठान पूर्ण करून सर्व काही गुरूंना सांगितले. तेव्हा अत्यंत प्रसन्न होऊन गुरुजींनी त्यांच्यावर आशीर्वादाची पुष्पवृष्टी केली. आता माझा एक निद्रावंद पूर्णपणे नारायणात स्थापित झाला आहे हे समजायला त्यांना वेळ लागला नाही. यानंतर एकनाथजींची 'एकनाथजी महाराज' म्हणून पूजा करण्यात आली. ‘एकनाथी भागवत’ सारख्या ग्रंथातून त्यांनी समाजात दिव्य रसाचा प्रवाह वाहिला.

वेबदुनिया वर वाचा

संबंधित माहिती