नसीरुद्दीन शाह यांनी टीव्ही तसेच चित्रपटांमध्येही आपले अभिनय कौशल्य दाखवले
रविवार, 20 जुलै 2025 (14:07 IST)
बॉलिवूड अभिनेते नसीरुद्दीन शाह75 वर्षांचे झाले आहेत.20 जुलै 1950 रोजी उत्तर प्रदेशातील बाराबंकी येथे जन्मलेले नसीरुद्दीन शाह यांनी त्यांचे सुरुवातीचे शिक्षण अजमेर आणि नैनिताल येथून पूर्ण केले. त्यानंतर त्यांनी अलीगढ मुस्लिम विद्यापीठातून पदवी पूर्ण केली. 1971 मध्ये, अभिनेता होण्याचे स्वप्न घेऊन त्यांनी दिल्ली नॅशनल स्कूल ऑफ ड्रामा स्कूलमध्ये प्रवेश घेतला.
1975 मध्ये नसीरुद्दीन शाह यांची भेट प्रसिद्ध निर्माता-दिग्दर्शक श्याम बेनेगल यांच्याशी झाली. त्या काळात श्याम बेनेगल त्यांचा 'निशांत' चित्रपट बनवण्याच्या तयारीत होते. श्याम बेनेगल यांनी नसीरुद्दीन शाहमध्ये एक उगवता तारा पाहिला आणि त्यांना त्यांच्या चित्रपटात काम करण्याची संधी दिली.
1976 हे वर्ष नसीरुद्दीन शाह यांच्या चित्रपट कारकिर्दीतील एक महत्त्वाचा टप्पा ठरला. या वर्षी त्यांचे भूमिका आणि मंथन सारखे यशस्वी चित्रपट प्रदर्शित झाले. दूध क्रांतीवर आधारित 'मंथन' या चित्रपटात नसीरुद्दीन शाह यांच्या अभिनयाने प्रेक्षकांना एक नवीन रंग दिला. या चित्रपटाच्या निर्मितीसाठी गुजरातमधील सुमारे पाच लाख शेतकऱ्यांनी त्यांच्या रोजंदारीतून प्रत्येकी दोन रुपये चित्रपट निर्मात्यांना दिले आणि नंतर जेव्हा चित्रपट प्रदर्शित झाला तेव्हा तो बॉक्स ऑफिसवर सुपरहिट ठरला.
1977 मध्ये, नसीरुद्दीन शाह यांनी त्यांचे मित्र बेंजामिन गिलानी आणि टॉम अल्टर यांच्यासोबत मोटली प्रॉडक्शन्स नावाचा एक थिएटर ग्रुप स्थापन केला ज्याच्या बॅनरखाली सॅम्युअल बेकेट दिग्दर्शित 'वेटिंग फॉर गोडोट' हे पहिले नाटक पृथ्वी थिएटरमध्ये प्रेक्षकांना दाखवण्यात आले.
1979 मध्ये प्रदर्शित झालेल्या 'स्पर्श' चित्रपटात नसीरुद्दीन शाह यांच्या अभिनयाचा एक नवीन आयाम प्रेक्षकांना पाहायला मिळाला. या चित्रपटात अंध व्यक्तीची भूमिका साकारणे हे कोणत्याही अभिनेत्यासाठी एक मोठे आव्हान होते. चेहऱ्यावरील हावभावांद्वारे प्रेक्षकांना सर्वकाही सांगणे हे नसीरुद्दीन शाह यांच्या अभिनय प्रतिभेचे असे उदाहरण होते की ते क्वचितच कोणत्याही अभिनेत्याला पुन्हा सांगता आले.
1980 मध्ये प्रदर्शित झालेला 'आक्रोश' हा चित्रपट नसीरुद्दीन शाह यांच्या चित्रपट कारकिर्दीतील एक महत्त्वाचा चित्रपट आहे. गोविंद निहलानी दिग्दर्शित या चित्रपटात नसीरुद्दीन शाह एका वकिलाच्या भूमिकेत दिसले होते जो समाज आणि राजकारणाची पर्वा न करता एका निष्पाप व्यक्तीला फाशीपासून वाचवू इच्छितो. तथापि, यासाठी त्यांना अनेक अडचणींना तोंड द्यावे लागते. 1983 मध्ये नसीरुद्दीन शाह यांना सई परांजपे यांच्या 'कथा' या चित्रपटात काम करण्याची संधी मिळाली. चित्रपटाच्या कथेत कासव आणि ससा यांच्यातील शर्यत आधुनिक पद्धतीने दाखवण्यात आली होती.
1983 मध्ये नसीरुद्दीन शाह यांच्या चित्रपट कारकिर्दीतील आणखी एक सुपरहिट चित्रपट 'जाने भी दो यारो' प्रदर्शित झाला. कुंदन शाह दिग्दर्शित या चित्रपटात नसीरुद्दीन शाह यांच्या अभिनयाचा एक नवीन रंग पाहायला मिळाला. या चित्रपटापूर्वी त्यांच्याबद्दल असा समज होता की ते फक्त गंभीर भूमिका साकारण्यास सक्षम आहेत, परंतु या चित्रपटात त्यांनी त्यांच्या जबरदस्त विनोदी अभिनयाने प्रेक्षकांना मंत्रमुग्ध केले. 1985 मध्ये नसीरुद्दीन शाह यांच्या चित्रपट कारकिर्दीतील आणखी एक महत्त्वाचा चित्रपट, मिर्च मसाला, प्रदर्शित झाला.
ऐंशीच्या दशकाच्या शेवटच्या काळात नसीरुद्दीन शाह यांनी व्यावसायिक चित्रपटांकडेही लक्ष वेधले. या काळात त्यांना हिरो हीरा लाल, मलामाल, जलवा आणि त्रिदेव यासारख्या चित्रपटांमध्ये काम करण्याची संधी मिळाली, ज्यांच्या यशानंतर नसीरुद्दीन शाह व्यावसायिक चित्रपटातही स्थापित झाले. नव्वदच्या दशकात प्रेक्षकांची पसंती पाहून नसीरुद्दीन छोट्या पडद्याकडेही वळले आणि 1988 मध्ये गुलजार दिग्दर्शित मिर्झा गालिब या मालिकेत काम केले.
याशिवाय 1989 मध्ये 'भारत एक खोज' या मालिकेत त्यांनी मराठा राजा शिवाजीची भूमिका साकारून प्रेक्षकांचे खूप मनोरंजन केले. अभिनयात एकरूपता येऊ नये आणि स्वतःला चरित्र अभिनेता म्हणून स्थापित करण्यासाठी त्यांनी नव्वदच्या दशकात वेगवेगळ्या भूमिकांमध्ये स्वतःला सादर केले. या क्रमाने 1994मध्ये प्रदर्शित झालेल्या 'मोहरा' या चित्रपटात खलनायकाची भूमिका साकारण्यास त्यांनी मागेपुढे पाहिले नाही. या चित्रपटातही त्यांनी प्रेक्षकांना खिळवून ठेवले.
यानंतर त्यांनी टक्कर, हिम्मत, चाहत, राजकुमार, सरफरोश आणि क्रिश यासारख्या चित्रपटांमध्ये खलनायकाची भूमिका साकारून प्रेक्षकांचे मनोरंजन केले. नसीरुद्दीन शाह यांच्या चित्रपट कारकिर्दीत त्यांची स्मिता पाटील सोबतची जोडी खूप आवडली. नसीरुद्दीन शाह यांना आतापर्यंत तीन वेळा सर्वोत्कृष्ट अभिनेत्याचा फिल्मफेअर पुरस्कार मिळाला आहे.
या सर्वांसोबतच नसीरुद्दीन शाह यांना तीन वेळा राष्ट्रीय पुरस्कारानेही सन्मानित करण्यात आले आहे. चित्रपट क्षेत्रातील त्यांच्या उल्लेखनीय योगदानाबद्दल त्यांना भारत सरकारने पद्मश्री आणि पद्मभूषण पुरस्कारांनीही सन्मानित केले आहे. नसीरुद्दीन शाह यांनी जवळजवळ चार दशकांच्या चित्रपट कारकिर्दीत 200 हून अधिक चित्रपटांमध्ये काम केले आहे.
