भारताची अर्थव्यवस्था झपाट्याने वाढत आहे, ती 5 ट्रिलियनची अर्थव्यवस्था कशी होईल

77th Independence Day: वेगाने वाढणारी भारतीय अर्थव्यवस्था आणि जगातील बदलत्या आर्थिक समीकरणामुळे, भारताला आता 15 ऑगस्ट, 77 व्या स्वातंत्र्यदिनी 5 ट्रिलियन अर्थव्यवस्थेचे लक्ष्य आहे. भारत हे आव्हान कसे पेलू शकेल आणि भारताची योजना काय असेल ते जाणून घ्या.  

पुढचे शतक भारताचे असेल आणि येत्या 10 वर्षात भारत महासत्ता बनेल. आम्ही 5 ट्रिलियन अर्थव्यवस्थेचे लक्ष्य साध्य करू असे दिसते. पण कधीसाठी निश्चित कालावधी असू शकत नाही. 3 वर्षात होईल की 5 वर्षात होईल. पण होईल हे नक्की. आयकर विभागाचे माजी प्रधान आयुक्त आणि आयआयएसटी, IIST,IIP आणि IIMR सारख्या संस्थांचे महासंचालक अरुण एस भटनागर यांनी वेबदुनियाशी खास संवाद साधताना ही माहिती दिली.

ज्येष्ठ अर्थतज्ज्ञ भटनागर म्हणाले की, भारताला सोन्याची चिमणी म्हटले जायचे हे सर्वश्रुत आहे. ब्रिटिश साम्राज्य आणि त्यांच्या धोरणांमुळे भारतातील लघु उद्योग आणि कुटीर उद्योग नष्ट झाले. त्यावेळी आमचे दरडोई उत्पन्न रु.230 होते, ते आज रु.1970 पर्यंत वाढले आहे. आपली लोकसंख्या खूप वाढली असली तरी आपल्या देशातील सामान्य माणसाचा सरासरी दर्जा पूर्वीपेक्षा चांगला झाला आहे.

स्वातंत्र्यानंतर भारतीय अर्थव्यवस्थेची प्रगती कशी झाली?

ज्येष्ठ अर्थतज्ज्ञ भटनागर म्हणाले की, मी खूप आशावादी आहे. ज्या पद्धतीने आपण पुढे जात आहोत, त्यावरून असे दिसते की पुढचे शतक आपले असेल आणि येत्या 10 वर्षांत भारत एक महासत्ता बनेल.

1947 मध्ये भारताची अर्थव्यवस्था कशी होती आणि आपण पुढे कसे गेलो?

ते सर्वश्रुत असल्याचे सांगून भारत हा सोन्याचा पक्षी असल्याचेही सांगितले. ब्रिटीश साम्राज्य आणि त्यांच्या धोरणांमुळे भारतातील लघु उद्योग आणि कुटीर उद्योग संपुष्टात आला. भारताचे औद्योगिकीकरण. असा अंदाज आहे की गुलामगिरीच्या संपूर्ण काळात, सुमारे 45 ट्रिलियन डॉलर्सचे भांडवल आपल्यापासून दूर गेले. त्यावेळी आमचे दरडोई उत्पन्न रु.230 होते, ते आज रु.1970 पर्यंत वाढले आहे. या काळात आमची लोकसंख्या खूप वाढली आहे, सामान्य माणसाचा सरासरी दर्जा पूर्वीपेक्षा चांगला झाला आहे.

भारत 5 ट्रिलियन अर्थव्यवस्थेचे लक्ष्य केव्हा गाठू शकेल?

त्याला मुदतीत बांधणे योग्य होणार नाही, असे मत माजी प्रधान आयुक्त भटनागर यांनी व्यक्त केले. आपण काय केले आणि काय करत आहोत ते पाहू या. असे दिसते की आम्ही हे लक्ष्य साध्य करू. पण कधीसाठी निश्चित कालावधी असू शकत नाही. 3 वर्षात होईल की 5 वर्षात होईल हे नक्की.

ते म्हणाले की, स्वातंत्र्यानंतर आपण 3 क्रांती केल्या, हरित क्रांती, श्वेतक्रांती आणि निळी क्रांती. फक्त आर्थिक मापदंड बघू नका. लोकांच्या राहणीमानात बदल झाला आहे का ते पहा. देश स्वतंत्र झाला तेव्हा आयुर्मान 32 वर्षे होते ते आता 70 वर्षे झाले आहे. त्यामुळे हे पॅरामीटर नाही.

आपल्याला स्वातंत्र्य मिळाले तेव्हा 4 दंत महाविद्यालये होती, आज 323 आहेत. 28 वैद्यकीय महाविद्यालये होती आज 618 आहेत. 33 अभियांत्रिकी महाविद्यालये होती, आज 6000 आहेत. आज अभियांत्रिकी महाविद्यालय आणि वैद्यकीय महाविद्यालयातून बाहेर पडणारी तरुणाई ही आपली ताकद आहे. जेव्हा एवढी वाढलेली लोकसंख्या पुढे सरकेल, तेव्हा नक्कीच 5 ट्रिलियनची अर्थव्यवस्था येईल.

भटनागर जी यांनी सांगितले की आंतरराष्ट्रीय आर्थिक लवचिकता. त्यात भारताचे स्थान दुसऱ्या क्रमांकावर आहे. आमच्या वर फक्त जर्मनी आहे. 2019 मध्ये आम्ही त्यात सहाव्या क्रमांकावर होतो. त्यामुळे भारताचा स्वीकार करणे हाच एकमेव पर्याय आहे असे प्रत्येकजण गृहीत धरत आहे. अमेरिका असो वा रशिया. आज भारताने परराष्ट्र धोरणात ज्या प्रकारे आपली भूमिका घेतली आणि कोणत्याही दबावापुढे न झुकले, ते आपण महासत्ता बनल्याचे द्योतक आहे. लवकरच इतरांना आमची आर्थिक ताकद दिसेल.

ज्या क्षेत्रात आपण अजूनही परदेशावर अवलंबून आहोत, त्या क्षेत्रात आपण स्वावलंबी असणे आवश्यक आहे. आम्ही तेल आयात करतो. पेट्रोलियम आयात करणे ही चिप्स किंवा मायक्रो चिप्सची बाब आहे. यामध्ये स्टार्टअप सुरू झाले पाहिजेत, नवनवीन उपक्रम घडले पाहिजेत, या दिशेने सरकार पुढे जात आहे. माझ्या तरुण पिढीकडून मला खूप आशा आहेत. जे शिकत आहेत त्यांना पुढे जाण्याची जिद्द असते. जो नेहमी देशात सुधारणा घडवून आणतो तो मध्यम उत्पन्न गटातील व्यक्ती आहे. ती संख्या मोठी आहे.

रशिया-युक्रेन युद्धासह आंतरराष्ट्रीय स्तरावर घडणाऱ्या घटनांचा भारतीय अर्थव्यवस्थेवर काय परिणाम होईल?

ते म्हणाले की आम्ही नेहमीच एकमेकांशी जोडलेले असतो. भारतीय अर्थव्यवस्थेची सर्वात महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे आयातीवरील आपले अवलंबित्व खूपच कमी आहे. आपल्या देशात अन्न असुरक्षितता अशी कोणतीही गोष्ट नाही जी इतर देशांना भेडसावत आहे. उलट अन्नधान्य बाहेर पाठवत होतो. सगळ्यात मोठी स्थिरता म्हणजे प्रत्येकाला अन्न मिळत आहे.

रशिया-युक्रेन युद्धामुळे आम्हाला येथे कोणती समस्या आली? काही वस्तूंच्या किमती वाढल्या असल्या तरी त्यामागे आंतरराष्ट्रीय कारण आहे. पेट्रोलच महाग झाले असेल तर आम्ही त्याचे काय करणार? हे जनतेला कळत आहे. हे शक्य आहे की आंतरराष्ट्रीय कारणांमुळे आपला विकास दर थोडा कमी होऊ शकतो. संकटातच संधी निर्माण होतात. प्रत्येक संकट एक धडा घेऊन निघून जाते. आम्ही पुन्हा स्वावलंबी होण्याच्या दिशेने वेगाने वाटचाल करू.

भारतीय कर प्रणाली कशी आहे आणि त्यात सुधारणा करण्याच्या शक्यता काय आहेत?

 भटनागर जी म्हणाले की मी 1983 च्या बॅचचा आयआरएस आहे आणि मला सांगायला अभिमान वाटतो की भारतीय आयकर विभागाने केलेल्या सुधारणा आशादायक आहेत. घरबसल्या रिटर्न मिळत आहेत. रिटर्न्स कोणत्याही हस्तक्षेपाशिवाय येत आहेत. सर्व काही आपोआप होते. न्यायाधिकार कमी प्रकरणे होत आहेत. हे अकल्पनीय आहे. कर भरणाऱ्यांची संख्या सातत्याने वाढत आहे. जीएसटी कलेक्शनमध्ये सातत्याने वाढ होत आहे.

याचा अर्थ आपण कर आकारणीत योग्य दिशेने जात आहोत. लोकांना त्यांचे कर्तव्य कळत आहे. कर न भरण्याची किंमत खूप जास्त आहे. त्यामुळे कर अनुपालन हाच एकमेव पर्याय आहे. कोणत्याही राष्ट्राच्या प्रगतीसाठी प्रत्येक व्यक्तीने आपल्या कर्तव्याची जाणीव ठेवून राष्ट्र उभारणीत आपला सहभाग देणे आवश्यक असते.

अनेकांची ही तक्रार असते की आमच्याकडूनच कर का घेतला जातो? अनेकजण कर टाळण्याचाही प्रयत्न करतात?

माजी आयकर अधिकारी म्हणाले की, फार कमी लोक कर भरत आहेत हा मोठा भ्रम आहे. तुम्ही समजता की एका कुटुंबात 6 लोक आहेत. प्रत्येकजण कर भरणार नाही. अशा प्रकारे, आपण पाहिले तर, एक प्रचंड लोकसंख्या कर भरत आहे. काही लोक कर भरण्याच्या लायकीचे नाहीत ही देखील वस्तुस्थिती आहे. प्रत्येक वर्गाला आपापले योगदान द्यावे लागेल. ज्यांच्याकडे नाही किंवा जे कर भरत नाहीत त्यांच्यासाठी खर्च खूप जास्त आहे. त्यामुळे त्यांनी कर भरणे चांगले. अन्यथा परिणाम चांगला नाही. आजच्या तरुण पिढीला कर भरायचा आहे. तिला कोणत्याही कॉम्प्लेक्समध्ये अभ्यास करायचा नाही. तुमच्या मुलांमध्ये चांगली जाणीव निर्माण झाली आहे.

सोने चांदी शेअर बाजार, रुपया डॉलर देशाची प्रगती दर्शवते का?

ते म्हणाले की लोक हेजिंग म्हणून सोने आणि चांदी वापरतात. काही अडचण आली तर आजीचे सोने नक्कीच कामी येईल असा त्यांचा विश्वास आहे. पण ते अनुत्पादक आहे. घरात अन प्रोडक्टिव राहते, त्याचा काही उपयोग नाही. तुम्ही तुमच्या उत्पन्नातील 5-10 टक्के रक्कम आणीबाणीसाठी ठेवली आहे, तोपर्यंत ठीक आहे.

शेअर बाजार आता व्यावसायिक क्रियाकलाप वाढत असल्याचे दर्शविते. फॉल्स कधीही होतात. स्टॉक मार्केटमध्ये गुंतवणूक करताना त्यांना मूलभूत गोष्टी पाहूनच करण्याचा सल्ला दिला जातो. तो तुमचा पैसा आहे आणि तुम्हाला त्याचा योग्य वापर करावा लागेल. तज्ञांना विचारल्यानंतरच बाजारात जा. ज्या कंपन्यांचे फंडामेंटल्स मजबूत आहेत, त्यांचे शेअर्स घसरले तरी वाढतील. काही तात्कालिक कारणांमुळे त्यांचे शेअर्स पडले तर गुंतवणुकीची ती सुवर्णसंधी ठरते.
Edited by : Smita Joshi