गुरुचरित्र – अध्याय बत्तिसावा
गुरूवार, 26 नोव्हेंबर 2020 (06:24 IST)
॥ श्रीगणेशाय नमः ॥
पतिव्रतेचिया रिति । सांगे देवा बृहस्पति ।
सहगमनी फलश्रुति । येणेपरी निरोपिली ॥१॥
विधवापणाचा आचारू । सांगता झाला देववरू ।
पुसताती ऋषेश्वरू । ऐका श्रोते एकचित्ते ॥२॥
जवळी नसता आपुला पति । त्याते मरण झालिया प्राप्ति ।
काय करावे त्याचे सती । सहगमन केवी करावे ॥३॥
अथवा असेल गरोदरी । असे तीते कन्याकुमरी ।
काय करावे तिये नारी । म्हणून विनविती गुरूसी ॥४॥
ऐकोनि देवांचे वचन । सांगता जाला विस्तारोन ।
एकचित्ते करून । ऐका श्रोते सकळ ॥५॥
पति जवळी असे जरी । सहगमनी जावे तिये नारी ।
असता आपण गरोदरी । करू नये सहगमन ॥६॥
स्तनपानी असता कुमारू । तिणे करिता पाप थोरू ।
पुरुष मेला असेल दुरू । सहगमन करू नये ॥७॥
तिणे असावे विधवापणे । विधिपूर्वक आचरणे ।
सहगमासमाने । असे पुण्य परियेसा ॥८॥
विधवापणाचा आचारू । करिता असे पुण्य थोरू ।
निवर्तता आपुला भ्रतारू । केशवपन करावे ॥९॥
ज्या का विधवा केश राखिती । त्यांची ऐका फलश्रुति ।
केश पुरुषासी बाधिती । नरकापरी परियेसा ॥१०॥
यास्तव करणे केशवपण । करावे तिणे नित्य स्नान ।
एक वेळा भोजन । करावे तिणे परियेसा ॥११॥
एक धान्याचे अन्न । करावे तिणे भोजन ।
तीन दिवस उपोषण । करावे तिणे भक्तीने ॥१२॥
पाच दिवस पक्षमासास । करावा तिणे उपवास ।
अथवा चांद्रायणग्रास । भोजन करणे परियेसा ॥१३॥
चंद्रोदय बीजेसी । एक ग्रास तया दिवसी ।
चढते घ्यावे पंधरा दिवसी । पौर्णिमेसी भोजन ॥१४॥
कृष्णपक्षी येणेपरी । ग्रास घ्यावे उतरत नारी ।
अमावास्या येता जरी । एक ग्रास जेवावा ॥१५॥
शक्ति नाही जियेसी । एकान्न जेवावे परियेसी ।
अथवा फल-आहारेसी । अथवा शाका-आहार देखा ॥१६॥
अथवा घ्यावे क्षीर मात्र । कधी न घ्यावे अपवित्र ।
जेणे राहे प्राण मात्र । श्वासोच्छ्वास चाले ऐसे ॥१७॥
शयन करिता मंचकावरी । पुरुष घाली रौरव घोरी ।
भोगी नरक निरंतरी । पतीसहित परियेसा ॥१८॥
करू नये मंगलस्नान । अथवा देहमर्दन ।
गंध परिमल तांबूल जाण । पुष्पादि तिणे वर्जावे ॥१९॥
पुत्रावीण असे नारी । करणे तर्पण पुत्रापरी ।
तीळ दर्भ कुशधारी । गोत्रनाम उच्चारावे ॥२०॥
विष्णुपूजा करावी नित्य । आपुला पुरुष हा निश्चित ।
पुरुष आठवोनि चित्त । विष्णुस्थानी मानिजे ॥२१॥
पुरुष असता जेणेपरी । पतिनिरोपे आचार करी ।
तेणेचि रीती विष्णु अवधारी । त्याचे निरोपे आचरावे ॥२२॥
तीर्थयात्रा उपासव्रत । विष्णुनिरोपे करावे निश्चित ।
अथवा गुरु द्विज विख्यात । त्यांचे निरोपे आचरावे ॥२३॥
आपण असता सुवासिनी । ज्या वस्तूची प्रीति अंतःकरणी ।
तैशी वस्तु द्यावी धणी । विद्वज्जनविप्रांसी ॥२४॥
वैशाख माघ कार्तिकमास । अनेक स्नानी आचारविशेष ।
माघस्नान तीर्थास । विष्णुस्मरणे करावे ॥२५॥
वैशाखी जळकुंभदान । कार्तिकी दीपआराधन ।
ब्राह्मणा द्यावे घृतदान । यथाशक्त्या दक्षिणेसी ॥२६॥
माघमासी तिळघृतेसी । द्यावे दान विप्रांसी ।
अरण्यात वैशाखमासी । पोई घालिजे निर्मळोदके ॥२७॥
शिवालयी ईश्वरावरी । गळती ठेविजे निर्मळ वारी ।
गंध परिमळ पूजा करी । तेणे पुण्य अगाध ॥२८॥
विप्राचिया घरोघरी । उदक घालिजे शक्त्यानुसारी ।
अन्न द्यावे निर्धारी । अतिथिकाळी परियेसा ॥२९॥
तीर्थयात्रे जात्या लोका । त्याते द्याव्या छत्रपादुका ।
येता आपल्या गृहांतिका । पादप्रक्षालन करावे ॥३०॥
वारा घालावा विझणेसी । वस्त्र द्यावे परिधानासी ।
गंध तांबूल परिमळासी । कर्पूरवेलादि परियेसा ॥३१॥
जलपात्र द्यावे शक्तीसी । गुडपान आम्रपानेसी ।
द्राक्षे कर्दळीफळेसी । ब्राह्मणा द्यावे मनोहर ॥३२॥
जे जे दान द्यावे द्विजा । पतीच्या नावे अर्पिजे वोजा ।
संकल्पून पुरुषकाजा । धर्म करणे येणेपरी ॥३३॥
कार्तिकमासी जवान्न । अथवा जेविजे एकान्न ।
वृताक माष मसूर लवण । तैलादि मधु वर्जावे ॥३४॥
वर्जावे कास्यपात्र । आणिक वर्जावे द्विदलमात्र ।
मनी असावे पवित्र । एकाग्रेसी परियेसा ॥३५॥
पलाशपात्री भोजन करावे । शुचि उद्यापन करावे ।
जे जे व्रत धराते । त्याते उजवावे तत्त्वता ॥३६॥
घृतभरित कास्यपात्र । विप्रा द्यावे पवित्र ।
भूमिशयन केले व्रत । मंचक द्यावा विप्रासी ॥३७॥
जे जे वस्तु त्यजिली आपण । ते ते द्यावी ब्राह्मणालागून ।
रसद्रव्ये एक मास जाण । त्याग करावी परियेसा ॥३८॥
त्यजूनिया दधि क्षीर । उद्यापन आचार मनोहर ।
असलिया शक्त्यनुसार । धेनु द्यावी सालंकृत ॥३९॥
विशेषे असे आणिक व्रत । दीपदान असे ख्यात ।
वर्णिता महिमा अनंत । देवांसी म्हणे बृहस्पति ॥४०॥
दीपदान भाग सोळा । वरकड नसती धर्म सकळा ।
या कारणे अनंतफळा । दीपदान करावे ॥४१॥
माघस्नान माघमासी । करणे सूर्योदयासी ।
येणेपरी एक मासी । आचरावे भक्तीने ॥४२॥
लाडू तिळ खर्जुरेसी । करूनि पक्वान्ने ब्राह्मणांसी ।
द्यावी तिणे भक्तीसी । दक्षिणेसहित जाणा ॥४३॥
शर्करा मिरे एळेसी । तळून अपूप घृतेसी ।
दान द्यावे यतीसी । भोजन द्यावे अतीता ॥४४॥
हेमंतऋतु होता जाण । व्हावया शीतनिवारण ।
काष्ठे द्यावी विप्राकारणे । वस्त्रे द्यावी द्विजांसी ॥४५॥
पर्यंक द्यावा सुषुप्तीसी । एखाद्या भल्या ब्राह्मणासी ।
चित्र रक्त वस्त्रेसी । कंबळ द्यावे विप्रवर्गा ॥४६॥
व्हावया शीतनिवारण । औषध द्यावे उष्ण उष्ण ।
तांबूलदान परिपूर्ण । द्यावे एळाकर्पूरेसी ॥४७॥
गृहदान द्यावे विप्रासी । सांवत्सरिक ग्रामेसी ।
जाता तीर्थयात्रेसी । पादरक्षा देईजे ॥४८॥
गंध परिमळ पुष्पेसी । पूजा करावी केशवासी ।
रुद्राभिषेक विधींसी । अभिषेकावा गौरीहर ॥४९॥
धूप दीप नैवेद्यसी । पूजा करावी षोडशी ।
प्रीति बहु शंकरासी । दीपमाळा उजळिता ॥५०॥
आणिक सुगंध गंधेसी । तांबूलदान विधींसी ।
कर्पूरलवंगादि विविधेसी । भक्तिभावे अर्पिजे ॥५१॥
आपला पुरुष ध्यावोनि मनी । नारायण तो म्हणोनि ।
पूजा करावी एके मनी । भक्तिभावे परियेसा ॥५२॥
नेमे असावे तिये नारी । न बैसावे बैलावरी ।
लेवू नये चोळी करी । श्वेतवस्त्र नेसावे ॥५३॥
रक्त कृष्ण चित्र वस्त्र । लेता जाण दोष बहुत ।
आणिक असे व्रत । पुत्राचे बोल वर्तावे ॥५४॥
’आत्मा वै पुत्र नाम’ । म्हणून बोलती वेदागम ।
पतीपासून पुत्रजन्म । पुत्रआज्ञेत असावे ॥५५॥
ऐसा आचार विधवेसी । असे शास्त्रपुराणेसी ।
जरी आचरती भक्तीसी । सहगमनाचे फळ असे ॥५६॥
पापी जरी पति असला । असेल पूर्वी निवर्तला ।
नरकामध्ये वास्ल केला । पापरूपे भुंजत ॥५७॥
विधवापणे येणेपरी । आचरण करी जे नारी ।
मरण होता अवसरी । घेवोनि पति स्वर्गी जाय ॥५८॥
जितुक्या परी बृहस्पति । सांगे समस्त देवांप्रती ।
लोपामुद्रेची केली स्तुति । पतिव्रताशिरोमणि ॥५९॥
जितुक्या पतिव्रता नारी । समस्त भागीरथी सरी ।
त्यांचे पुरुष शंकरापरी । पूजा करावी दोघांची ॥६०॥
ऐसे बृहस्पतीचे वचन । सांगितले मनी विस्तारोन ।
ऐक बाळे तव मन । ज्यावरी प्रीति तेचि करी ॥६१॥
दुःख सकळ त्यजोनि । मम बोल ठेवी मनी ।
सांगितले तुजलागोनि । परलोकसाधन ॥६२॥
धैर्य जरी असेल तुजसी । सहगमन करी पतीसरसी ।
विधवापणे आचार करिसी । तेही पुण्य तितुकेची ॥६३॥
जे आवड तुझे मनी । सांग माये विस्तारोनि ।
हस्त मस्तकी ठेवूनि । पुसतसे प्रेमभावे ॥६४॥
ऐकोनि तया अवसरी । केले नमन तिये नारी ।
विनवीतसे करुणोत्तरी । भक्तिभावे करूनिया ॥६५॥
जय जयाजी योगीश्वरा । तूचि पिता सहोदरा ।
माझा प्राण मनोहरा । जनक जननी तूचि होसी ॥६६॥
आल्ये आपण परदेशात । जवळी नाही बंधुभ्रात ।
भेटलेती तुम्ही परमार्थ । अंतकाळी सोयरा ॥६७॥
सांगितले तुम्ही आचार दोनी । कष्ट बहु विधवापणी ।
अशक्य आम्हा न-टाके स्वामी । असाधारण असे दातारा ॥६८॥
तारुण्यपण मजसी । लावण्य असे देहासी ।
निंदापवाद शरीरासी । घडेल केवी वर्तमान ॥६९॥
संतोष होतो माझे मनी । पुण्य अपार सहगमनी ।
पतीसवे संतोषोनि । जाईन स्वामी निर्धारे ॥७०॥
म्हणूनि मागुती नमस्कारी । माथा ठेवी चरणांवरी ।
स्वामी माते तारी तारी । भवसागरी बुडतसे ॥७१॥
करुणाकृपेचा सागर । उठवीतसे योगेश्वर ।
देता झाला अभयकर । म्हणे पतीसवे जावे ॥७२॥
तोचि ठाव पुरुषासी । जाय माते सांगतेसी ।
सांगेन तुज विशेषी । ऐक माते एकचित्ते ॥७३॥
आलात तुम्ही दर्शनी । श्रीगुरुभेटीलागोनि ।
आरोग्य होईल म्हणोनि । भक्तिभावेकरूनिया ॥७४॥
होणार झाली ब्रह्मकरणी । काळासी जिंकिले नाही कोणी ।
जैशी ईश्वरनिर्वाणी । तैसेपरी होतसे ॥७५॥
ब्रह्मलिखित न चुके जाण । जे जे भोगणे असेल आपण ।
घडे तैसे श्रुतिवचन । दुःख कोणी करू नये ॥७६॥
हरिश्चंद्र राजा देख । डोंबाघरी वाहे उदका ।
बळी अजिंक्य ऐका । तोही गेला पाताळा ॥७७॥
सहस्त्रकोटि वर्षे ज्यासी । आयुष्य असे रावणासी ।
काळ तयाप्रति ग्रासी । दुर्योदह्ना काय झाले ॥७८॥
भीष्मदेव इच्छारमनी । तेही पडले रणांगणी ।
परीक्षिती सर्पाभेणी । लपता काय झाले तया ॥७९॥
अनंत अवतार येणेपरी । होऊनि गेले संसारी ।
देव दानव येणेपरी । सकळ काळाआधीन ॥८०॥
या कारणे काळासी । कोणी जिंकिले नाही क्षितीसी ।
सकळ देवदानवांसी । काळ जिंकी निर्धारे ॥८१॥
काळा जिंकिता नाही कोणी । एका श्रीगुरुवाचोनि ।
भाव असे ज्याचे मनी । त्यासी प्रत्यक्ष असे जाणा ॥८२॥
आता तुम्ही ऐसे करणे । जावे त्वरित सहगमने ।
अंतकाळ होता क्षणे । श्रीगुरुदर्शना जाय म्हणे ॥८३॥
म्हणोनि भस्म तये वेळी । लाविता झाला कपाळी ।
रुद्राक्ष चारी तत्काळी । देता जहाला तये वेळी ॥८४॥
योगी बोले तियेसी । रुद्राक्ष बांधी कंठासी ।
दोनी प्रेतकर्णासी । बांधोनि दहन करावे ॥८५॥
आणिक एक सांगेन तुज । गुरुदर्शना जाई सहज ।
रुद्रसूक्त म्हणती द्विज । गुरुचरण प्रक्षाळिता ॥८६॥
तेचि तीर्थ घेवोनि । आपुला देह प्रोक्षोनि ।
प्रेतावरी आणोनि । प्रोक्षण करावे भक्तीने ॥८७॥
मग जावे सहगमनेसी । वाणे द्यावी सुवासिनींसी ।
अनेक द्रव्ये वेचूनि हर्षी । विप्रा तोषवावे बहुत ॥८८॥
ऐशा परी तियेसी । सांगोनि गेला तापसी ।
पतिव्रता भावेसी । करी आयती त्या वेळी ॥८९॥
भले ब्राह्मण बोलावूनि । षोडश कर्मे आचरोनि ।
प्रेतासी प्रायश्चित्त देवोनि । औपासन करविताती ॥९०॥
सुस्नात होवोनि आपण । पीतांबर नेसोन ।
सर्वाभरणे लेवोन । हळदी कुंकू लावितसे ॥९१॥
औपासन प्रेतासी । करविताती विधींसी ।
प्रेत बांधोनि काष्ठेसी । घेवोनि गेले गंगेत ॥९२॥
अग्नि घेऊनि तळहातेसी । निघाली पतिव्रता कैसी ।
आनंद बहु मानसी । प्रेतापुढे जातसे ॥९३॥
सोळा वरुषांचे तारुण्यपण । सुंदर रुप लावण्य ।
ल्याइलीसे आभरणे । लक्ष्मीसरसी दिसतसे ॥९४॥
मिळोनिया नगरनारी । पाहो आल्या सहस्त्र चारी ।
माथा तुकविती सकळी । पतिव्रता म्हणोनिया ॥९५॥
एक म्हणती काय नवल । पूर्ववयेसी असे बाळ ।
काय दैव पूर्वफळ । पतीसवे जातसे ॥९६॥
देखिले नाही पतीचे मुख । नाही जहाले की बाळक ।
कैसा जीव झाला एक । आनंदरूपे जातसे ॥९७॥
म्हणती शिकवा इसी । वाया का हो जीव देसी ।
परतूनि जाई माहेरासी । आपुल्या मातापित्याजवळी ॥९८॥
एक म्हणती ज्ञानवंता । सत्य नारी पतिव्रता ।
बुद्धि दे गा जगन्नाथा । सकळ स्त्रिया ऐसीच ॥९९॥
धन्य इची मातापिता । बेचाळीस उद्धरले आता ।
प्रेतापुढे चालता । एकैक पाउला अश्वमेधफळ ॥१००॥
येणेपरी नदीतीरासी । गेली नारी पतीसरसी ।
कुंड केले अग्नीसी । काष्ठे शेणी अपरिमित ॥१॥
अग्निकुंडसन्निधेसी । ठेविले तया प्रेतासी ।
बोलावोनि सुवासिनींसी । देई झाली वाण देखा ॥२॥
सुपे चोळी कुंकुमेसी । हळदी काजळ परियेसी ।
तोडर कंठसूत्रेसी । सुवासिनींसी देतसे ॥३॥
गंधपुष्पादि परिमळेसी । पूजा केली सुवासिनींसी ।
द्रव्य दिधले अपारेसी । समस्त ब्राह्मणा तये वेळी ॥४॥
नमन करोनि समस्तांसी । निरोप मागतसे हर्षी आपण जाते माहेरासी ।
लोभ असो द्यावा म्हणतसे ॥५॥
माझा पिता शूलपाणी । उमा गौरी अंतःकरणी ।
आम्हा बोलाविले सगुणी । प्रेमभावे करूनिया ॥६॥
आली श्रावणी दिपवाळी । आम्ही जातो मातेजवळी ।
पतीसहित मने निर्मळी । जाते लोभ असो द्यावा ॥७॥
समागमे लोक आपुले । होते जे का सवे आले ।
त्यांसी सांगतसे बाळे । परतोनि जावे ग्रामासी ॥८॥
पुसता श्वशुरमामेसी । त्याते न सांगावे परियेसी ।
प्राण देतील आम्हांसी । हत्या तुम्हा घडेल ॥९॥
त्यासी तुम्ही सांगावे ऐसे । क्षेम आहे तीर्थवासे ।
भीमातीरस्थान ऐसे । श्रीगुरूचे सन्निधानी ॥११०॥
आलो श्रीगुरुदर्शनासी । आरोग्य झाले पतीसी ।
राहिलो आपण संतोषी । म्हणोनि सांगा घरी आमुचे ॥११॥
ऐसे सांगा श्वशुरमामींसी । आमुचे मातापितयादिकांसी ।
इष्टजन सोयरियांसी । सांगा येणेपरी तुम्ही ॥१२॥
ऐसे वचन ऐकोन । दुःख पावले सकळ जन ।
आपण असे हास्यवदन । प्रेताजवळी उभी देखा ॥१३॥
अग्निकुंडी तये क्षणी । घालिताती काष्ठ शेणी ।
तो आठवण झाली झणी । योगेश्वराचा उपदेश ॥१४॥
मग रुद्राक्ष काढोनिया दोनी । बांधिले प्रेताचिया श्रवणी ।
कंठसूत्री दोन ठेवोनि । पुसतसे ब्राह्मणांसी ॥१५॥
विनवीतसे द्विजांसी । संकल्प केला म्या मानसी ।
श्रीगुरुमूर्ति आहे कैसी । आपल्या दृष्टी पाहीन ॥१६॥
दृष्टी देखोनिया स्वामीसी । त्वरित येईन अग्निकुंडापासी ।
आज्ञा झालिया वेगेसी । त्वरित येईन म्हणतसे ॥१७॥
ऐकोनि तियेचे वचन । बोलताती विद्वज्जन ।
दहन होता अस्तमान । त्वरित जाउनी तुम्ही यावे ॥१८॥
पुसोनिया विप्रांसी । निघाली नारी संगमासी ।
जेथे होता ह्रषीकेशी । श्रीनरसिंहसरस्वती ॥१९॥
सर्व येती नरनारी । विप्रमेळा नानापरी ।
कौतुक पाहती मनोहरी । पतिव्रता स्त्रियेची ॥१२०॥
जाता मार्गी स्तोत्र करी । म्हणे स्वामी नरकेसरी ।
अभाग्य आपुले पूर्वापरी । म्हणोनि आम्हा अव्हेरिले ॥२१॥
तूचि दाता सर्वेश्वर । शरणागतांचा आधार ।
ऐसे तुझे ब्रीद थोर । कामी आपण न लाधेची ॥२२॥
हेळामात्रे त्रिभुवनासी । रची स्वामी रजोगुणे सृष्टीसी ।
सत्त्वगुणे सृष्टीसी । प्रतिपाळिसी तूचि स्वामी ॥२३॥
तमोगुणे निश्चयेसी । प्रलय समस्त जीवांसी ।
त्रिगुण तूचि होसी । त्रिमूर्ति तूचि देवा ॥२४॥
तुजपाशी सर्व सिद्धि । ओळंघिती तव विधी ।
देखिली आमुची कुडी बुद्धि । जाणोनि माते अव्हेरिली ॥२५॥
एखादा नर बाधा करी । जाणोनि सांगती राजद्वारी ।
क्षण न लागता अवसरी । राजा साह्य करी तयांचे ॥२६॥
रोग होता मनुष्यासी । जाऊनिया वैद्यापासी ।
औषध करी तात्काळेसी । आरोग्य तया होतसे ॥२७॥
तू त्रिमूर्तीचा अवतार । ख्याति झाली अपरंपार ।
सर्व भक्तजना आधार । म्हणोनि सेविती सकळ जन ॥२८॥
अपराध आपण काय केले । भेटीसी वीस गावे आले ।
मातापिता विसरले । तुझ्या ध्याने स्वामिया ॥२९॥
होसी तूचि मातापिता । म्हणोनि आल्ये धावता ।
भेटी होता आरोग्यता । पतीस व्हावी म्हणोनिया ॥१३०॥
आपुले समान असती नारी । त्या नांदता पुत्रपौत्री ।
आपण झाल्ये दगडापरी । पुत्र नाही आपणासी ॥३१॥
पति आपुला सदा रोगी । कैचा पुत्र आपणालागी ।
तरी याचि काम्यालागी । निघोनि आल्ये स्वामिया ॥३२॥
आरोग्य होईल पतीसी । पुत्र होतील आपणासी ।
आशा धरून मानसी । आल्ये स्वामी कृपासिंधु ॥३३॥
पुरले माझे मनोरथ । आरोग्य झाला प्राणनाथ ।
पुत्र झाले बहुत । नवल झाले स्वामिया ॥३४॥
मनोरथ पावला सिद्धीसी । म्हणोनि आल्ये पुसावयासी ।
जाते आता परलोकासी । कीर्ति तुझी घेवोनि ॥३५॥
ऐशा परी ध्यान करीत । आली अमरजासंगमी त्वरित ।
वृक्ष असे अश्वत्थ । देखती झाली स्वामिया ॥३६॥
उभी ठाकोनिया दुरी । तया साष्टांग नमन करी ।
श्रीगुरु म्हणे त्या अवसरी । सुवासिनी होय ध्रुव ॥३७॥
ऐसे म्हणता मागुती । नमन करी एकभक्ती ।
पुनरपि स्वामी तेणेच रीती । अष्टपुत्रा होय म्हणतसे ॥३८॥
ऐसे ऐकोनिया वचन । हास्य करिती सकळ जन ।
सांगताती विस्तारोन । गुरूलागी सत्वर ॥३९॥
विप्र म्हणती स्वामीसी । इचा पति पंचत्वासी ।
पावला परंधामासी । सुवासिनी केवी होय ॥४०॥
प्रेत नेले स्मशानासी । ही आली सहगमनासी ।
निरोप घ्यावया तुम्हापासी । आली असे स्वामिया ॥४१॥
तुमचा निरोप घेवोनि । अग्निकुंडा जावोनि ।
समागमे पतिशयनी । दहन करणे तियेसी ॥४२॥
ऐकोनि त्याचे वचन । श्रीगुरु म्हणती हासोन ।
इचे स्थिर अहेवपण । मरण केवी घडे इसी ॥४३॥
गुरु म्हणती जा वेळी । आणा प्रेत आम्हाजवळी ।
प्राण गेला कवणे वेळी । पाहू म्हणती अवधारा ॥४४॥
श्रीगुरु म्हणती द्विजांसी । आमुचे बोल जहाले इसी ।
अहेवपण स्थिर इसी । संदेह न धरावा मनात ॥४५॥
या बोलाचा निर्धारू । करील आता कर्पूरगौरू ।
नका प्रेत संस्कारू । आणा प्रेत आम्हांजवळी ॥४६॥
श्रीगुरूचा निरोप होता । आणो गेले धावत प्रेता ।
पहाती लोक कौतुका । अभिनव म्हणताती ॥४७॥
इतुके होता ते अवसरी । आले विप्र तेथवरी ।
पूजा करिती मनोहरी । श्रीगुरुची भक्तीने ॥४८॥
रुद्रसूक्त म्हणोनि । अभिषेक करिती श्रीगुरुचरणी ।
षोडशोपचारी विस्तारोनि । पूजा करिती भक्तीने ॥४९॥
तीर्थपूजा नानापरी । पूजा करिती उपचारी ।
इतुकीया अवसरी । घेउनी आले प्रेतासी ॥१५०॥
प्रेत आणोनिया देखा । ठेविले श्रीगुरुसंमुखा ।
श्रीगुरु म्हणती विप्रलोका । सोडा वस्त्र दोर त्याचे ॥५१॥
चरणतीर्थ त्यावेळी । देती तया विप्रांजवळी ।
प्रोक्षा म्हणती तात्काळी । प्रेत सर्वांगी स्नपन करा ॥५२॥
श्रीगुरुनिरोपे ब्राह्मण । प्रेतासी करिती तीर्थस्नपन ।
अमृतदृष्टीसी आपण । पाहती प्रेत अवधारा ॥५३॥
पाहता सुधादृष्टीकरून । प्रेत झाले संजीवन ।
उठोनि बैसे तत्क्षण । अंग मुरडीत परियेसा ॥५४॥
नग्न म्हणुनी लाजत । प्रेत झाले सावचित्त ।
नवे वस्त्र नेसत । येवोनि बैसे एकीकडे ॥५५॥
बोलावोनि स्त्रियेसी । पुसतसे विस्तारेसी ।
कोठे आणिले मजसी । यतीश्वर कोण सांगे ॥५६॥
इतुके लोक असता का । का वो तू न करसी चेता ।
निद्रा आली मदोन्मत्ता । म्हणोनि सांगे स्त्रियेसी ॥५७॥
ऐकून पतीचे वचन । सांगती झाली विस्तारून ।
उभी राहून दोघेजण । नमन करिती श्रीगुरूसी ॥५८॥
चरणी माथा ठेवून । स्तोत्र करिती दोघेजण ।
पहाती लोक सर्व जन । महा आनंद प्रवर्तला ॥५९॥
म्हणती पापरूपी आपण । पाप केले दारुण ।
पापापासाव अनुसंधान । जन्म जहालो परियेसी ॥१६०॥
दुर्बुद्धीने वर्तलो । पापसागरी बुडालो ।
तुझे चरण विसरलो । त्रयमूर्ती जगद्गुरु ॥६१॥
सकळ जीवमात्रांसी । रक्षिता शंकर तू होसी ।
ख्याति तव त्रिभुवनासी । शरणागता रक्षिसी ॥६२॥
त्राहि त्राहि जगद्गुरु । विश्वमूर्ति परात्परु ।
ब्रह्मा विष्णु शंकरु । सच्चिदानंदस्वरूप तू ॥६३॥
त्राहि त्राहि विश्वकर्ता । त्राहि त्राहि जगद्भर्ता ।
कृपासागरा जगन्नाथा । भक्तजनविश्रामा ॥६४॥
जय जयाजी गुरुमूर्ति । जटाजूट पशुपति ।
अवतरलासी तू क्षिती । मनुष्यदेह धरूनिया ॥६५॥
त्राहि त्राहि पिनाकपाणि । त्राहि देवा तू शिरोमणि ।
भक्तजन पाळोनि । रक्षितोसी निरंतर ॥६६॥
सर्वा भूती तूचि वससी । नमन तुझे चरणांसी ।
मज ऐसे गमलासी । मातारूप वर्तत तू ॥६७॥
त्रिभुवनी तव करणी । माथा ठेविला तुझे चरणी ।
निश्चय केला माझे मनी । पुनर्जन्म नव्हे आता ॥६८॥
विश्वकारण करिसी । हेळामात्रे सृष्टि रचिसी ।
मज ऐसे गमलासी । अज्ञानरूपे वर्तत ॥६९॥
तुझे न ऐके एखादा जरी । कोपसी त्वरित त्यावरी ।
माझे मनी येणेपरी । निष्कलंक तू दिसतोसी ॥१७०॥
क्रोध नाही तुझे मनी । आनंदमूर्ति तूचि सहस्त्रगुणी ।
भक्तजना संरक्षणी । कृपासागर स्वामिया ॥७१॥
जीवमात्रा कृपा करिसी । शरणागताते रक्षिसी ।
इहपर सौख्याते देसी । चतुर्विध पुरुषार्थ ॥७२॥
तूचि करुणेचा सागरू । चिन्मात्रा अगोचरू ।
श्रीनरसिंहसरस्वती गुरु । क्षमा करणे स्वामिया ॥७३॥
ऐसी नानापरीसी । स्तोत्रे केली श्रीगुरूसी ।
श्रीगुरुमूर्ति संतोषी । आश्वासिती तये वेळी ॥७४॥
अष्ट पुत्र पूर्णायुषी । होतील सत्य तुजसी ।
हो का श्रीमंत अतिहर्षी । गेले तुमचे पूर्वदोष ॥७५॥
चतुर्विध पुरुषार्थ । लभ्य झाले तुम्हांसी यथार्थ ।
सांडोनि संदेह त्वरित । सुखे असा म्हणती गुरु ॥७६॥
इतुके होता ते अवसरी । मिळाल्या होत्या नरनारी ।
जयजयकार अपरंपारी । प्रवर्तला तये वेळी ॥७७॥
नमन करिती सकळ जन । स्तोत्र करिताती गायन ।
करिताती नीरांजन । जयजयकार प्रवर्तला ॥७८॥
तयामध्ये विप्र एक । होता धूर्त कुबुद्धिक ।
आपुले मनी आणोनि तर्क । श्रीगुरूसी पुसतसे ॥७९॥
विप्र म्हणे श्रीगुरूसी । विनंती स्वामी परियेसी ।
संशय आमुचे मानसी । होत आहे स्वामिया ॥१८०॥
वेदशास्त्रे पुराणे । बोलताती सनातने ।
ब्रह्मलिखित सत्य जाणे । म्हणोनि वाक्य निर्धारी पा ॥८१॥
घडला नाही अपमृत्यु यासी । दिवामरण परियेसी ।
आला कैसा जीव यासी । ब्रह्मलिखित सत्य मिथ्या ॥८२॥
न कळे याच्या अभिप्राया । निरोपावे गुरुराया ।
गुरु म्हणती हासोनिया । तया मूर्ख ब्राह्मणासी ॥८३॥
गुरु म्हणती तयासी । सांगेन तुज विस्तारेसी ।
पुढील जन्माच्या आयुष्यासी । उसने घेतले परियेसा ॥८४॥
आम्ही तया बह्मदेवासी । मागून घेतले करुणेसी ।
पुढले जन्मी परियेसी । वर्षे तीस संख्या पै ॥८५॥
भक्तजन रक्षावयासी । मागून घेतले ब्रह्मदेवासी ।
म्हणून सांगती विस्तारेसी । तया विप्रवर्गाते ॥८६॥
तटस्थ झाले सकळ जन । साष्टांग करिती नमन ।
गेले आपुलिया भुवना । ख्याति झाली चहू राष्ट्रा ॥८७॥
पतिव्रतेने पतीसहित । स्नान केले संगमात ।
अंतःकरणी संतोष बहुत । पूजा करिती भक्तीसी ॥८८॥
अपार द्रव्य वेचोनि । विप्र तोषवोनि आराधनी ।
सूर्य जाता अस्तमानी । येती गुरूच्या मठासी ॥८९॥
स्त्रीपुरुष नमस्कार । करिताती वारंवार ।
पूजासामग्री उपचार । आरती करिती श्रीगुरूसी ॥१९०॥
सिद्ध म्हणे नामधारका । पुढे अपूर्व वर्तले ते ऐका ।
कथा असे अपूर्व देखा । सांगेन ऐका एकचित्ते ॥९१॥
म्हणे सरस्वतीगंगाधर । सांगे गुरुचरित्र विस्तार ।
ऐकता पावन मनोहर । सकळाभीष्टे पावती ॥९२॥
इति श्रीगुरुचरित्रामृत । उठविले विप्राचे प्रेत ।
सौभाग्य देवोनि अद्भुत । परम तयासी तोषविले ॥१९३॥
इति श्रीगुरुचरित्रामृते परमकथाकल्पतरौ । श्रीनृसिंहसरस्वत्युपाख्याने सिद्धनामधारकसंवादे प्रेतसंजीवनं नाम द्वात्रिंशोऽध्यायः ॥३२॥
