या आसनात एक पाय जमिनीवर आणि एक पाय वर करून हेडस्टँड केले जाते. आणि त्याला एकपाद शीर्षासन म्हणतात. हे वेगवेगळ्या प्रकारे केले जाते. या आसनामुळे बसलेले व उभे राहून केलेले वेगवेगळे आजार बरे होतात. या आसनात एक पाय वर करून डोक्यावर नेला जातो. लठ्ठपणा दूर करण्यासाठी हे आसन सर्वोत्तम योगासन आहे.
एकपाद शीर्षासन करण्याची पद्धत-
ही पद्धत शीर्षासनपेक्षा सोपी आहे. यात फरक एवढाच आहे की, शीर्षासनात दोन्ही पाय वरच्या दिशेने केले जातात आणि संतुलनाकडे लक्ष द्यावे लागते. पण एकपाद शीर्षासनमध्ये एक पाय जमिनीवर ठेवावा लागतो. आणि या आसनाला एकपाद आलंबीत शीर्षासन असेही म्हणतात.
वज्रासनात बसा, डोके समोर वाकवताना, डोक्याच्या अग्र भागाचा वरील तळ ब्लँकेटवर ठेवा. दोन्ही हातांची बोटे एकमेकांत गुंफलेली ठेवून डोक्‍याजवळ वर्तुळ करा, आता अनुक्रमे डोक्‍याकडे वजन देऊन कंबर वर करा. (या अवस्थेत शरीराचे अर्धे भार डोक्यावर आणि अर्धे भार पायावर असेल) या क्रमाने संपूर्ण संतुलन राखताना शरीराचे संपूर्ण भार समोरच्या भागावर ठेवण्याचा प्रयत्न करावा. डोके, दोन्ही गुडघे वर करा.
हळू हळू एक पाय सरळ आकाशाकडे वर करा आणि संतुलन साधताना दुसरा पाय वर करा. या स्थितीला हेडस्टँड म्हणतात. जर तुम्ही एकटे करू शकत नसाल तर काही दिवस कोणाच्या तरी मदतीने किंवा भिंतीजवळ सराव करा. तुमच्या सोयीनुसार थोडा वेळ थांबा. मूळ स्थितीत येताना गुडघे मागे वाकवा, कंबरेचा भाग वाकवा आणि पाय परत जमिनीवर ठेवा. पूर्ण आसनात श्वास घेऊन कुंभक करा आणि परत येताना कुंभक करा. (हे आसन शरीराचे वजन कपाळावर ठेवून केले जाते. हे आसन डोक्याच्या मध्यभागी ठेवू नका, म्हणून तुम्ही काळजीपूर्वक शिर्षासन करावे.
ध्यान - नैसर्गिक श्वासोच्छवासात ध्यान करा.
जर तुम्ही नवशिक्या असाल किंवा तुम्ही यापूर्वी कधीही केले नसेल, तर तुम्ही डोक्याखाली घोंगडीचा जाड थर लावू शकता, कारण शिरशासनात संपूर्ण शरीराचा भार डोक्यावर येतो.
एक पाद शीर्षासन करण्याचे फायदे-
शिर्षासनला आसनांचा राजा देखील म्हटले जाते. हे आसन शरीराला टवटवीत करते.
रोजच्या सरावाने मेंदूच्या नसांमध्ये निरोगी आणि शुद्ध रक्त वाहू लागते, त्यामुळे मानसिक दुर्बलता आणि मेंदूशी संबंधित आजार हळूहळू कमी होऊ लागतात.
या आसनामुळे चेहऱ्याची चमक, तेज वाढते.
या आसनाच्या सरावाने रक्त शुद्ध होते, तसेच केस अकाली परिपक्व होणे, केस गळणे आणि त्वचारोग दूर होतात.
तारुण्य देते, चेहऱ्यावरील सुरकुत्या दूर करते.
डोळ्यांशी संबंधित दोष दूर होतात. डोळ्यांना सुंदर बनवते.
हे आसन एखाद्या व्यक्तीच्या जीवनात उत्साह आणि उर्जेने भरते.
सर्व प्रकारचे वायू विकार नष्ट करते.
हे आसन उन्माद आणि अपस्मारासाठी देखील उपयुक्त आहे आणि चंचल मनाला संतुलन प्रदान करते.
अर्धांगवायूने ग्रस्त असलेल्या लोकांना योग्य काळजी आणि क्रमाने नियमित केले पाहिजे.
नियमित सरावाने दमा आणि क्षयरोग बरा होऊ शकतो.
लैंगिक विकार शमवून ते समागमाची शक्ती टिकवून ठेवते.
उदर प्रदेश आणि पुनरुत्पादक संस्थेची योग्य काळजी घेते.
सर्व मानसिक विकारांवर शक्य तितका फायदा होतो.
एकपाद शीर्षासन करताना घ्यावयाची खबरदारी-
जर नवीन लोकांना हे करायचे असेल तर त्यांनी ते एकट्याने करू नये हे लक्षात ठेवा.
भिंतीचा किंवा इतर व्यक्तीचा आधार घ्या.
भिंतीचा आधार घेतला तर भिंतीपासून 2 किंवा 3 इंच अंतरावर करा, अन्यथा पोटावर किंवा पाठीवर विपरीत परिणाम होईल.
घाई करू नका अन्यथा मान किंवा पाठदुखी होईल.
या आसनात शरीर पूर्णपणे सरळ ठेवा, जेणेकरून त्याला स्थिरता आणि दृढता मिळेल.
दोन्ही पाय आकाशाला अनुलंब समांतर असावेत.
नवीन उमेदवारांनी सुरुवातीला 1 ते 2 मिनिटे हे करावे.
व्यायाम केल्यानंतर, दोन्ही पाय हलका धक्का देऊन सरळ वर पसरवा.
मस्तकाच्या आधी सर्वगासनाचा सराव करा.
शीर्षासन केल्यानंतर ताडासन आणि शवासन करावे.
उच्च रक्तदाब आणि कमी रक्तदाब असलेल्यांनी सुरुवातीला ही आसने टाळावीत.
हृदयविकार, चक्कर येणे, डोके फिरणे इत्यादी आजार असलेल्यांनीही शीर्षासन करू नये.
