जागतिक वसुंधरा दिनानिमित्त पृथ्वीच्या संवर्धनाची शपथ घेऊ या -गुरुदेव श्री श्री रविशंकर

पृथ्वी, अग्नी, जल, वायू आणि आकाश या पाच घटकांनी आपले शरीर बनलेले आहे. पृथ्वी घटक पाच घटकांमध्ये प्रथम स्थान व्यापते. संस्कृतमध्ये संपूर्ण जगाला प्रपंच म्हणतात. हे संपूर्ण जग अशा प्रकारे बनवले गेले आहे की, पृथ्वीच्या घटकामध्ये देव सर्वात ठळकपणे उपस्थित आहे.

पर्यावरण हे आपले पहिले शरीर आहे जिथून आपल्याला अन्न मिळते. आपल्या पाच इंद्रियांना अन्न आपल्या वातावरणातून मिळते. आपले संपूर्ण जीवन अन्न, शुद्ध पाणी, शुद्ध हवा आणि अग्नीवर अवलंबून आहे. हे सर्व आपल्याला पृथ्वी तत्व, जल तत्व, वायु तत्व आणि अग्नि तत्व यांतून मिळते. ही चारही तत्वे आकाश तत्वात वसतात. म्हणून या पाच भूतांचा आदर करून त्यांना शुद्ध ठेवले पाहिजे. तरच आपण जीवनात आनंदी राहू शकतो आणि तरच हा संसार टिकू शकतो.

आपल्याकडे एकच पृथ्वी आहे, ती वाचवण्याची जबाबदारी आपली आहे

आपल्याकडे फक्त एकच पृथ्वी आहे याची जाणीव ठेवली पाहिजे. आपण इथेच मोठे झालो आहोत आणि आपले शरीर पूर्णपणे पर्यावरणावर अवलंबून आहे. तुम्ही आज स्टोअरमध्ये जे पाहता ते उद्या तुम्ही खाल्ल्यावर ते तुमच्या शरीराचा एक भाग बनेल. जेव्हा आपण या ग्रहावर आलो तेव्हा आपले वजन फक्त 4 किंवा 5 किलो होते आणि आता आपल्या शरीरात जे काही वजन आहे ते फक्त या पृथ्वी तत्वातून आले आहे. त्यामुळे 'मी माझ्या शरीराची काळजी घेईन पण हवा, माती आणि पाण्याच्या गुणवत्तेला मी जबाबदार नाही' असे आपण म्हणू शकत नाही.

शेतात रासायनिक खते टाकू नये

आज आपण पाहतो की गेली अनेक दशके आपण विविध प्रकारची रासायनिक खते टाकून आपली जमीन नापीक बनवत आहोत. पृथ्वीची सुपीकता वाचवण्यासाठी रासायनिक खतांचा वापर पूर्णपणे बंद करून नैसर्गिक शेतीकडे वाटचाल करायला हवी. आज आर्ट ऑफ लिव्हिंगच्या हजारो स्वयंसेवकांच्या प्रयत्नातून भारतातील लाखो शेतकरी नैसर्गिक शेती करत आहेत. नैसर्गिक शेतीमुळे शेतकऱ्यांचे जीवनमान तर उंचावले आहेच पण रासायनिक शेतीमुळे जमिनीचे होणारे नुकसानही कमी झाले आहे.

नैसर्गिक शेतीतून नफा मिळणार नाही, असा अनेकांचा गैरसमज आहे. हे चुकीचे आहे, असे नाही. नैसर्गिक शेतीमुळे आज आमचे शेतकरी आर्थिकदृष्ट्या चांगल्या स्थितीत आहेत. त्यामुळे ते खराब होऊ शकेल अशी कोणतीही गोष्ट जमिनीवर न टाकणे हे  महत्त्वाचे आहे. त्यामुळे  ऑर्गेनिक वस्तूंचा वापर करावा.

जमिनीतील पाण्याची पातळी वाढवायची असेल तर झाडे लावा.

प्रत्येक व्यक्तीने आयुष्यात पाच मोठी झाडे लावावीत ही आपल्या परंपरेतील प्राचीन प्रथा आहे. त्यामुळे प्रत्येक व्यक्तीने आजच्या दिवशी शपथ घेतली पाहिजे की आपण आपल्या आयुष्यात किमान पाच झाडे लावू. झाडे लावल्याने भूगर्भातील पाण्याची पातळी वाढते.

यासोबतच जलस्रोतांच्या स्वच्छतेकडेही लक्ष दिले पाहिजे. नद्या आणि तलाव वाचवायचे असतील तर त्यांची स्वच्छता ठेवणे अत्यंत गरजेचे आहे. कोरड्या पडलेल्या नद्या आणि तलावांचे पुनरुज्जीवन करणेही अत्यंत गरजेचे आहे.

पृथ्वीवरील प्रदूषण कमी करणे आवश्यक आहे

प्रदूषणामुळे पृथ्वीची मोठी हानी होत आहे. पृथ्वीवरील प्रदूषण कमी करण्यासाठी आपण सौर ऊर्जा आणि पवन ऊर्जेचा इंधन म्हणून वापर करण्यास प्रोत्साहन दिले पाहिजे. हवा शुद्ध ठेवण्यासाठी प्लास्टिक जाळणे थांबवा; शेततळे जाळणेही बंद करावे. अशा प्रकारे प्रगतीशील उद्दिष्ट ठेवून काम करू या जेणेकरून आपण पर्यावरणाचे रक्षण करू शकू.

पृथ्वी आई आहे; ती भूदेवी आहे. भगवान विष्णूच्या एका बाजूला श्रीदेवी (लक्ष्मी) आणि दुसऱ्या बाजूला भूदेवी आहे. जर आपण भूमीचे संवर्धन केले नाही तर श्री नाही, जीवन नाही आणि नारायणही राहणार नाही, हे आपण ध्यानात ठेवले पाहिजे.