World Heart Day 2023: हृदयरोग कशामुळे होतो, प्रकार, लक्षणे आणि उपचार

World Heart Day 2023 जागतिक हृदय दिन दरवर्षी 29 सप्टेंबर रोजी साजरा केला जातो. जगभरात हृदय रुग्णांची संख्या वाढत आहे. शेवटी हा हृदयविकार काय आहे? हृदयविकाराच्या झटक्याशिवाय काही हृदयविकार देखील आहेत. जागतिक हृदय दिनानिमित्त हृदयविकाराचे प्रकार आणि उपचार जाणून घेऊया.

हृदय रोगाचे प्रकार : हृदय रोगाचे दोन प्रकार आहेत - 1. इंजाइना आणि 2. हृदयविकाराचा झटका

इंजाइना काय आहे ?: हा कोरोनरी धमनी रोगाचा प्रारंभिक टप्पा आहे. जेव्हा परिस्थिती तणावपूर्ण बनते आणि प्रतिकूल परिस्थिती स्वीकारण्यास असमर्थ असते तेव्हा शक्ती वाहक कोरोनरी धमन्यांचे अरुंद होणे मोठ्या प्रमाणात सहन करण्याचा प्रयत्न करते.

इंजाइना लक्षण : रुग्णाला जेव्हा त्याच्या छातीच्या डाव्या बाजूला वेदना आणि जडपणा जाणवू लागतो तेव्हा त्याची जाणीव होते. त्याला अस्वस्थ वाटू लागते आणि त्याला थकवा जाणवू लागतो. हा आजार इंजाइना आहे की नाही हे केवळ तपासणीद्वारेच ओळखता येते.

हृदयविकाराचा झटका म्हणजे काय? : जेव्हा हृदयाच्या मुख्य धमनीत अचानक अडथळा आल्याने रक्तप्रवाह थांबतो, तेव्हा हृदयाच्या त्या भागाचे स्नायू टिकून राहू शकत नाहीत - याला 'हृदयविकाराचा झटका' म्हणतात.

हृदयविकाराच्या झटक्याची लक्षणे: छातीच्या डाव्या बाजूला प्राणघातक वेदना, छातीवर खूप जड वस्तू ठेवल्यासारखे वाटणे. लक्षणांमध्ये खांदे, मान आणि बोटांपर्यंत वेदना पसरणे, घाम येणे, अस्वस्थता, मळमळ इ. ही लक्षणे असलेला रुग्ण बेशुद्ध होतो आणि हृदयाचे ठोकेही बंद होतात.

हृदयविकाराची कारणे : लठ्ठपणा, धूम्रपान, रक्तातील अतिरिक्त कोलेस्ट्रॉल, मधुमेह, उच्च रक्तदाब, मद्यपान, अति चरबीयुक्त आहार, धकाधकीचे जीवन इत्यादी त्याची प्रमुख कारणे आहेत. फुफ्फुस, त्वचा आणि किडनीच्या समस्यांमुळेही हृदयविकाराची शक्यता असते. जास्त काम करणे, करमणुकीचे कोणतेही साधन नसणे, पुरेशी झोप न मिळणे, वेळेवर न खाणे, मांसाहार करणे, जास्त चहा-कॉफी पिणे, अति औषधे घेणे - ही सर्व हृदयविकाराची कारणे आहेत.

हृदयविकाराच्या झटक्याची लक्षणे आढळल्यास काय करावे : आपत्कालीन परिस्थितीत ताबडतोब वैद्यकीय मदत घ्यावी. रुग्णाला त्याच्या पाठीवर झोपायला लावा. कपडे सैल करावे. हृदयाचे ठोके बंद झाल्याचे दिसल्यास छातीला मसाज करावा. दाबाचे झटके द्यावे, तोंडातून श्वास द्यावा. जर रुग्ण खोकू शकत असल्यास खूप खोकावे.

हृदय रोग उपचार आणि सावधगिरी :-

काळजी करु नये.

दारु-मांस इत्यादीचे सेवन तसेच मसालेदार आणि तिखट पदार्थांचे सेवन करु नये.

गोड खाणे टाळावे.

मीठ आणि स्निग्ध पदार्थ टाळावे.

काही दिवस केवळ फळं आणि भाज्यांचे ज्यूस याचे सेवन करावे.

शक्य असल्यास केवळ फळं, ज्वारीची भाकरी आणि दुधी भोपळ्याची भाजी खावी.

सकाळ - संध्याकाळ लिंबू गरम पाणी, मध तसेच फळांचा किंवा भाज्यांचा रस प्यावा.

सरदीपासून वाचावे. कफ होऊ देऊ नये. पोट स्वच्छ ठेवावे. कमी बोलावे. आवाज, धूळ, धूर आणि तीव्र सूर्यप्रकाश टाळावा.

कमीत कमी भोजन करावे.

वजन अधिक असल्यस कमी करावे.

या आजारात उपवास करणे टाळावे. फळांचा किंवा भाज्यांचा रस, मधु, मनुका, अंजीर, गायीचं ताजं दूध घ्यावे.

दररोज आपल्या आहारात भरपूर सॅलड वापरा. सॅलड आंबट नसावे.

तुम्ही जे काही खाता ते कमी प्रमाणात तसेच  चघळत आणि हळूहळू खावे.

जेवताना पाणी कमी प्यावे. 

जेवल्यानंतर अर्धा ते एक तासानंतर पाणी प्यावे.

पाण्याचे लहान लहान घोट घ्यावे.

रात्रीचे जेवण झोपण्याच्या अडीच तास आधी करावे.

आनंदी मूडमध्ये जेवण करावे.

अधिक बोलू नये. 

राग करणे आणि मोठ्याने बोलणे थांबवावे.

नोट- शेवटी डॉक्टरांचा सल्ला घेतल्यानंतर उपचार करावा.