वजन कमी करायचं असेल तर, आहारात तांदूळ असावा की गहू? वाचा
रविवार, 10 मार्च 2024 (16:36 IST)
बऱ्याच लोकांनी फूड फाइट हा शब्द ऐकला असेल. सर्वसामान्यपणे अशी एक स्पर्धा ज्यात कोण सर्वात आधी ताटातलं फस्त करतोय हे पाहिलं जातं. पण तुम्ही अशा फूड फाईट बद्दल ऐकलंय का, जिथे आपल्या अन्नामधल्या दोन धान्यांतच मारामारी असते.
अशीच मारामारी गेली कित्येक वर्ष गहू आणि तांदळामध्ये सुरू आहे. स्पष्ट सांगायचं तर आरोग्यासाठी चांगलं काय, गहू की तांदूळ? अशी ही लढाई आहे.
आता ज्या लोकांना वजन कमी करायचं आहे किंवा मधुमेहासह काही शारीरिक समस्या आहेत ते लोक तांदूळ वगळून गव्हाचे पदार्थ खातात. अनेक डॉक्टर देखील याच आहाराची शिफारस करतात.
पण तांदूळ आणि गहू या दोन धान्यांमध्ये काय फरक आहे? खरोखरच गहू तांदळापेक्षा जास्त पौष्टिक आहे का? ते खाणे फायदेशीर आहेत का?
वैद्यकीय तज्ज्ञ काय म्हणतात ते पाहूया.
गहू विरुध्द तांदूळ
बऱ्याच लोकांना वाटतं की डॉक्टर गव्हाची शिफारस करतात कारण त्यात तांदळपेक्षा कमी कर्बोदके (कार्बोहायड्रेट्स) असतात. कर्बोदकांना पिष्टमय पदार्थ देखील म्हटलं जातं.
पण एमजीएम हेल्थकेअर हॉस्पिटलच्या वरिष्ठ आहारतज्ज्ञ विजयश्री सांगतात की, दोघांमध्ये पिष्टमय पदार्थांचं प्रमाण जवळपास सारखंच असतं.
त्या सांगतात की, "तांदूळ आणि गहू दोन्हीमध्ये समान प्रमाणात पिष्टमय पदार्थ असतात. त्यात थोडा फरक असू शकतो, पण ते सारखंच असतं."
तांदूळ आणि गव्हामध्ये कोणते पोषक घटक उपलब्ध आहेत आणि किती प्रमाणात आहेत याची माहिती त्यांनी बीबीसीशी बोलताना दिली.
नॅशनल न्यूट्रिशन एजन्सीनुसार, "100 ग्रॅम तांदळात 350 कॅलरीज आणि 100 ग्रॅम गव्हामध्ये 347 कॅलरीज असतात. त्याच प्रमाणात तांदळात 6-7% प्राथमिक प्रथिने असतात आणि गव्हामध्ये 12% दुय्यम प्रथिने असतात."
तसेच, या दोन्हीमध्ये मेदाचं प्रमाण खूपच कमी असल्याचं त्यांनी नमूद केलंय.
भातामध्ये फायबर देखील असते
गव्हामध्ये मोठ्या प्रमाणात फायबर असल्यामुळे मधुमेहाच्या रुग्णांसाठी, वजन कमी करू पाहणाऱ्या लोकांसाठी गहू हा क्रमांक एकचा पर्याय ठरतो.
पण विजयश्री सांगतात की, तांदळातही फायबर असते. परंतु प्रक्रिया करताना ते पोषक घटक नष्ट होतात. गव्हात ही प्रक्रिया होत नसल्यामुळे जास्त फायबर मिळते.
तांदूळ आणि गव्हामध्ये कोणते पोषक घटक उपलब्ध आहेत?
विजयश्री यांच्या मते, "तांदळात कर्बोदके, प्रथिने, लोह, फॉस्फरस, मॅग्नेशियम, कॅल्शियम असते आणि पॉलिश न केलेल्या तांदळात थायामिन आणि फायबर असते."
मधुमेहाच्या रुग्णांना आहारातील तांदूळ कमी करण्याचा सल्ला दिला जातो. याचं कारण शोधण्यासाठी आम्ही सिम्स हॉस्पिटलमधील डॉक्टर आणि पोषणतज्ज्ञ विनिता कृष्णन यांच्याशी बोललो.
त्यांनी सांगितलं की, "गव्हामध्ये अविद्राव्य फायबर असते. हे रक्तातील साखरेचे प्रमाण वाढण्यापासून रोखते. पण तांदळात फायबर नसल्यामुळे लगेच साखरेची पातळी वाढते."
याच प्रश्नाचे उत्तर देताना आहारतज्ज्ञ विजयश्री म्हणाल्या, "तांदळामधील फायबरच्या कमतरतेमुळे ते सहज पचते आणि त्यामुळे रक्तातील साखरेची पातळी झपाट्याने वाढते. म्हणूनच डॉक्टर फायबरयुक्त बाजरी आणि गव्हाची शिफारस करतात."
गव्हामुळे नवीन आजार होतात का?
डॉ. विनिता कृष्णन सांगतात, "अलीकडील अभ्यासांत असं दिसून आलंय की, मधुमेहामुळे सेलिआक नामक आजार होतो. जे लोक बऱ्याच काळापासून गव्हाचे पदार्थ खात आलेत त्यांना हा आजार होण्याची शक्यता बळावते.
गव्हात आढळणाऱ्या ग्लूटेन नावाच्या पदार्थामुळे हा आजार होतो.
सोप्या भाषेत सांगायचं तर पराठे आणि चपात्या लाटल्यावर त्यांच्या लवचिकपणासाठी ग्लूटेन जबाबदार असतं.
याबद्दल बोलताना विजयश्री म्हणाल्या, "गव्हाचा एक त्रास म्हणजे ग्लूटेन हा पदार्थ. आपण गव्हाचे पदार्थ खातो तेव्हा ते एखाद्या बबल गमसारखे वाटतात. ग्लूटेनमुळेच त्याला असं स्वरुप प्राप्त होतं."
तसेच, ग्लूटेन एक प्रथिन आहे. प्रथिनांचे अनेक प्रकार आहेत. त्यापैकी दुय्यम प्रथिनानंध्ये ग्लूटेनचा समावेश होतो. सोबतच विजयश्री सांगतात की, ग्लूटेन प्रत्येकाला पचतं असं नाही. काही लोकांना याची ऍलर्जी असते.
ग्लूटेनचा दाह कोणाला होऊ शकतो?
विजयश्री सांगतात की, अलीकडच्या काळात अनेक लोकांना ग्लूटेनचा दाह (इन्फ्लमेशन) होऊ लागला आहे. यामागचं मुख्य कारण म्हणजे प्रोसेस फूडचं सातत्याने सेवन करणं.
त्या सांगतात, "आपण आधीच ग्लूटेन-फ्री असलेल्या पदार्थांमध्ये डालडा वापरतो. यामुळे, शरीरात अतिरिक्त मेद वाढून आपल्याला इन्शुलिन प्रतिरोधक समस्या निर्माण होतात."
"तसेच, सेलियाक आजार असलेल्या लोकांना ग्लूटेनचा दाह होतो. अगदी अलीकडेचं असं दिसून आलंय की, ग्लूटेनच्या सेवनामुळे इंसुलिन बाबत संवेदनशीलता वाढली आहे. आणि दीर्घकाळापर्यंत गव्हाचं सेवन करण्याचा संबंध मधुमेहाशी जोडला गेलाय. पण अजून या गोष्टी सिद्ध झालेल्या नाहीत."
याचवेळी डॉ. विनिता सांगतात की, सोरायसिस आणि संधिवात असलेल्या लोकांना ग्लूटेनमुळे समस्या उद्भवू शकतात.
बहुतेक पोषणतज्ज्ञ म्हणतात की गहू, मैदा आणि रवा जवळजवळ सारख्याच गोष्टी आहेत. मैदा आणि रवा हे गव्हापासून बनवलेले उपपदार्थ आहेत. मैद्याच्या सेवनामुळे आरोग्याच्या विविध समस्या निर्माण होत असल्याचं सांगण्यात येतं.
याबाबत बोलताना डॉ. विनिता म्हणाल्या, मैद्यावर रासायनिक प्रक्रिया केली जाते, त्यामुळे गव्हातील चांगले पोषक घटक काढून टाकले जातात आणि फक्त कर्बोदके शिल्लक राहतात. त्याचप्रमाणे रव्यातही थोडेच फायबर असते.
आहारतज्ज्ञ विजयश्री सांगतात की, मैदा केवळ कर्बोदकांच्या अतिरेकामुळे निरुपयोगी ठरतो असं नाही, तर त्यातील इतर घटकांमुळे आरोग्याच्या विविध समस्या उद्भवतात.
