महाशिवरात्रीला १२ ज्योतिर्लिंगांचे १२ रहस्य जाणून घ्या

12 secrets of 12 Jyotirlingas of Lord Shiva: देशभरातील सर्व ज्योतिर्लिंगे स्वयंभू असल्याचे मानले जाते. १२ ज्योतिर्लिंगांची पूजा केल्याने किंवा दर्शनाने जे पुण्य मिळते ते इतर कोणत्याही शिवलिंगाची पूजा केल्याने किंवा दर्शनाने मिळू शकत नाही. चला जाणून घेऊया १२ ज्योतिर्लिंगांचे १२ रहस्य.

१. सोमनाथ: हे पहिले ज्योतिर्लिंग मानले जाते. त्याची स्थापना भगवान चंद्रदेव यांनी केली होती. गुजरातमधील सौराष्ट्र क्षेत्रात असलेले हे ज्योतिर्लिंग एकेकाळी चुंबकाच्या शक्तीमुळे हवेत होते. महमूद गझनवीने सोमनाथ मंदिर आणि त्यातील शिवलिंग नष्ट केले होते.

२. श्री मल्लिकार्जुन: हे ज्योतिर्लिंग आंध्र प्रदेशातील कृष्णा जिल्ह्यातील श्रीशैल पर्वतावर आहे. या पर्वताला दक्षिणेचा कैलास असेही म्हणतात. हे ठिकाण कृष्णा नदीच्या काठावर आहे. गणेशजी आणि कार्तिकेय यांच्या पृथ्वी प्रदक्षिणेची कथा या ठिकाणाशी संबंधित आहे. दुसरी कथा राजा चंद्रगुप्ताच्या कन्येशी संबंधित आहे.

३. श्री महाकालेश्वर: हे ज्योतिर्लिंग मध्य प्रदेशातील उज्जैन येथे क्षिप्रा नदीच्या काठावर आहे. याला महाकाल म्हणतात. प्राचीन काळी, जागतिक वेळ म्हणजेच प्रमाण वेळ येथूनच ठरवली जात असे. त्याला महाकाल असेही म्हणतात कारण ते त्यांच्या भक्तांचे अकाली मृत्यूपासून रक्षण करतात.

४. श्री ओंकारेश्वर: हे ज्योतिर्लिंग मध्य प्रदेशात नर्मदेच्या काठावर आहे. येथे विंध्य पर्वताने भगवान शिवाची पूजा केली. हे ठिकाण इंदूरपासून सुमारे ९० किलोमीटर अंतरावर आहे. ओंकारेश्वर हे नर्मदेच्या काठावर वसलेले एक बेट आहे. हे बेट पवित्र प्रतीक ओमच्या आकारात दिसते.

५. श्री केदारनाथ: हे ठिकाण उत्तराखंडच्या हिमालयातील बद्रीनाथ धामजवळ सुमारे १२ हजार फूट उंचीवर आहे. या ज्योतिर्लिंगाची कथा पांडवांशी संबंधित आहे. मंदिराच्या मागे आदि शंकराचार्यांची समाधी आहे. या मंदिरावर हवामानाचा परिणाम होत नाही. बर्फात गाडलेला असूनही तो दिवा ६ महिने जळत राहतो. 

६. श्री भीमाशंकर: हे ज्योतिर्लिंग महाराष्ट्रातील सह्याद्री पर्वतरांगेत भीमा नदीच्या काठावर वसलेले आहे. हे ठिकाण नाशिकपासून १८० किलोमीटर अंतरावर आहे. येथे भगवान शिव यांनी भीमासुर राक्षसाचा वध केला. तारकासुर आणि भगवान शिव यांची कथा देखील या ठिकाणाशी संबंधित आहे. या मंदिराला मोटेश्वर महादेव असेही म्हणतात.

७. श्री विश्वनाथ: हे ज्योतिर्लिंग उत्तर प्रदेशातील वाराणसी येथे गंगेच्या काठावर आहे. या शहरात जो कोणी मरतो त्याला मोक्ष मिळतो. त्यांच्या मृत्यूच्या वेळी भगवान विश्वनाथ स्वतः त्यांना तारक मंत्र सांगतात. काशी हे भगवान शिवाच्या त्रिशूळावर वसलेले आहे असे म्हटले जाते कारण ते जमिनीपासून अंदाजे ३३ फूट उंचीवर आहे.

८. श्री त्र्यंबकेश्वर: हे ज्योतिर्लिंग महाराष्ट्रातील नाशिकपासून २५ किमी अंतरावर गोदावरी नदीच्या काठावर आहे. हे ठिकाण महर्षी गौतम आणि त्यांच्या पत्नी गौतमीशी संबंधित आहे. गोहत्येच्या पापापासून मुक्त होण्यासाठी गौतम ऋषींनी कठोर तपस्या केली आणि भगवान शिव यांना गंगा येथे आणण्याचे वरदान मागितले. या मंदिरात एका लहान खड्ड्यात तीन लहान शिवलिंगे आहेत.

९. श्री वैद्यनाथ: परळी वैजनाथ हे बारा ज्योतिर्लिंग मंदिरांपैकी एक आहे. हे ज्योतिर्लिंग भारतातील महाराष्ट्रातील बीड जिल्ह्यात आहे. भारताच्या झारखंड राज्यातल्या संथाल परगण्यामधील देवघर गावात आणखी एक वैजनाथ मंदिर आहे. यालाही (बाबा बैजनाथ) किंवा वैद्यनाथ म्हणले जाते. हेही बारा ज्योतिर्लिंगांतले एक आहे, अशी मान्यता आहे. रावण लंकेजवळ जाताना दिशेप्रमाने प्रवास-क्रमवारीनुसार महाराष्ट्रतील परळी हेच मुख्य व खरे १२ ज्योतिर्लिंगांतले एक आहे, हे सिद्ध होते.

१०. श्री नागेश्वर: गुजरातमधील द्वारकापुरी धामपासून २५ किमी अंतरावर असलेल्या १२ ज्योतिर्लिंगांपैकी, नागेश्वर ज्योतिर्लिंग गोमती द्वारका ते बेट द्वारका या मार्गावर येते. येथे भगवान शिव यांची सापांची देवता म्हणून पूजा केली जाते. दुसऱ्या मान्यतेनुसार, हे नागेश्वर ज्योतिर्लिंग महाराष्ट्रातील मराठवाडा प्रदेशातील हिंगोली नावाच्या ठिकाणापासून २७ किमी अंतरावर आहे. येथे दारुका जंगलात राहणाऱ्या दारुका राक्षसाला सुप्रिया नावाच्या वैश्यने शिवाने दिलेल्या पशुपतास्त्राने मारले.

११. श्री रामेश्वरम: तामिळनाडूमध्ये असलेले हे ज्योतिर्लिंग भगवान रामाशी संबंधित आहे. येथे भगवान रामाने वाळूचा गोळा बनवून शिवाची पूजा केली आणि रावणावर विजय मिळवण्यासाठी शिवाकडून वरदान मागितले. वाळूपासून बनलेले हे शिवलिंग अमर आहे आणि ते पृथ्वीच्या पाताळात पोहोचले आहे. या ज्योतिर्लिंगाजवळ हनुमानजींनी आणलेले वैश्वलिंग देखील आहे.

१२. श्री घृष्णेश्वर: जगप्रसिद्ध अजिंठा-वेरूळ लेणी महाराष्ट्रातील औरंगाबाद जिल्ह्यातील दौलताबादजवळ आहेत. येथे ज्योतिर्लिंग आहे. असे म्हटले जाते की घृष्णेश्वर ज्योतिर्लिंगाचे दर्शन घेतल्याने संतती वाढीसह मोक्ष मिळतो. हे ज्योतिर्लिंग भगवान शिवाचे परम भक्त घुश्मा यांच्या भक्तीचे प्रतीक आहे.