दिल्लीचा रस्ता उत्तर प्रदेशातून जातो असा देशाच्या राजकारणात समज आहे. देशाचे विद्यमान पंतप्रधान उत्तर प्रदेशच्या वाराणसी लोकसभा मतदारसंघाचे प्रतिनिधित्व करतात. अशा स्थितीत लोकसभा निवडणूक संपल्यानंतर आता सर्वांच्या नजरा 4 जूनकडे लागल्या आहेत. उत्तर प्रदेश हे असे राज्य आहे जिथे 2019 च्या लोकसभा निवडणुकीत भाजपने एकूण 80 पैकी 62 जागा जिंकून प्रचंड बहुमताने सरकार स्थापन केले. अशा परिस्थितीत यावेळच्या उत्तर प्रदेशातील लोकसभा निवडणुकीचे निकाल काय लागणार याकडे सर्वांचे लक्ष लागले आहे. उत्तर प्रदेशात अखिलेश आणि राहुल यांची युती भाजपला 2019 च्या कामगिरीची पुनरावृत्ती करण्यापासून रोखू शकेल का, हाही मोठा प्रश्न आहे.
उत्तर प्रदेशचे राजकारण अगदी जवळून पाहणारे ज्येष्ठ पत्रकार नागेंद्र म्हणतात की, यावेळी उत्तर प्रदेशच्या लोकसभा निवडणुकीचे निकाल आश्चर्यचकित करू शकतात. उत्तर प्रदेशात भारत आघाडी अंतर्गत समाजवादी पक्ष आणि काँग्रेस यांच्या आघाडीचा फायदा विरोधकांना होणार आहे यात शंका नाही. निवडणुकीच्या काळात माझ्या राज्याच्या दौऱ्यात मतदार आशेने युतीकडे पाहत असल्याचे मला दिसले आणि त्यांना राहुल गांधींच्या रूपाने मोठी आशा दिसत आहे.
निवडणुकीतील भारतीय आघाडीचा सर्वात मजबूत पैलू म्हणजे ती सुरुवातीपासूनच आपल्या मुद्द्यांवर ठाम राहिली आणि संपूर्ण निवडणुकीत भाजप विरोधकांच्या खेळपट्टीवर मात करताना दिसला. यावेळी भाजप लोकसभा निवडणुकीच्या मुद्यांवर अडकला आहे. '400 पार'चा नारा देत निवडणुकीच्या मैदानात उतरलेल्या भाजपचा निवडणुकीत पलटवार झाल्याचे दिसून आले. लोकसभा निवडणुकीच्या तोंडावर भाजप आणि पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी ज्या प्रकारे काँग्रेसच्या निवडणूक जाहीरनाम्याला मुस्लीम लीगचा जाहीरनामा म्हणून संबोधले, त्या पैजचे उलटे झाले.
नागेंद्र पुढे म्हणतात की, जोपर्यंत निवडणूक निकालांचा संबंध आहे, उत्तर प्रदेशातील लोकसभेच्या 80 जागांपैकी एनडीएची आघाडी 50 जागांवर मजबूत दिसते, तर भारतीय आघाडी 15-20 जागांवर भाजपपेक्षा पुढे दिसते. त्याच वेळी, अशा 5-10 लोकसभेच्या जागा आहेत ज्या निकराच्या लढतीत अडकल्या आहेत, या जागांचे निवडणूक निकाल दोन्ही बाजूने जाऊ शकतात. सपाचा बालेकिल्ला मानल्या जाणाऱ्या आझमगढ जागेवर भाजप आणि सपा यांच्यात निकराची लढत असल्याचे बोलले जात आहे, तर गाझीपूर लोकसभा मतदारसंघात गेल्या निवडणुकीत धनंजय सिंह यांनी भाजपला पाठिंबा दिल्याने भाजपची स्थिती जौनपूरमध्ये जोरदार झाले आहे. त्याचवेळी चंदौली, बस्ती, सुलतानपूर या जागाही निकराच्या लढतीत अडकल्या आहेत. यावेळी मनेका गांधी सुलतानपूरमध्ये चुरशीच्या लढतीत अडकल्याचं दिसत आहे. यासह सहारनपूर आणि बाराबंकीसारख्या लोकसभा जागांवर भारतीय आघाडी भाजपचे वर्चस्व दिसून येत आहे.
मायावतींचा पक्ष बसपा, ज्याने 2019 च्या लोकसभा निवडणुका सपासोबत युती करून लढवल्या होत्या, यावेळी एकट्याने निवडणूक रिंगणात उतरले आहे. लोकसभा निवडणुकीत बसपा कशी कामगिरी करेल, यावर ज्येष्ठ पत्रकार नागेंद्र प्रताप म्हणतात की, लोकसभा निवडणुकीत मायावतींचे मोठे नुकसान होणार आहे, यात शंका नाही. ते म्हणतात की, लोकसभा निवडणुकीच्या सुरुवातीला मायावती निवडणुकीत भाजपच्या बी टीमचा टॅग हटवण्याचा प्रयत्न करत होत्या, पण त्यांनी आकाश आनंद यांना ज्या प्रकारे बाजूला केले, त्यामुळे त्यांच्या मूळ मतदारांना मोठा धक्का बसला, असे ते म्हणतात. दलित मतदार संतप्त झाले. बहिणीने वाट्टेल ते करा पण भाजपला मत देऊ नका, असे बसपाचे मतदार निवडणुकीदरम्यान स्पष्टपणे ऐकू आले. अशा स्थितीत दलित मतदार भारत आघाडी आणि विशेषतः काँग्रेसकडे वळतात का, हे पाहणे रंजक ठरेल.
उत्तर प्रदेशमधील लोकसभा निवडणुकीच्या निकालांबाबत बीबीसीचे माजी पत्रकार आणि राजकीय विश्लेषक रामदत्त त्रिपाठी म्हणतात की, यावेळी देशातील सर्वात मोठ्या राज्यात लढत जवळ आली आहे. 2019 च्या तुलनेत यावेळी भाजपला उत्तर प्रदेशात मोठा धक्का बसू शकतो. याचे सर्वात मोठे कारण म्हणजे उत्तर प्रदेशात भाजपने ज्या प्रकारे उमेदवार उभे केले आहेत, त्यामुळे त्यांना निवडणुकीत नुकसान सहन करावे लागू शकते. निवडणुकीत अनेक जागांवर भाजपला अंतर्गत हल्ल्यांना सामोरे जावे लागले.
रामदत्त त्रिपाठी म्हणतात की उत्तर प्रदेशात लोकसभेच्या 80 जागांवर बोललो तर भाजप 40-50 जागांवर थांबू शकतो. याचे मुख्य कारण म्हणजे उत्तर प्रदेशातील इंडिया अलायन्स अंतर्गत निवडणूक रिंगणात अखिलेश यादव आणि राहुल गांधी यांची जोडी. निवडणुकांमध्ये संविधान आणि आरक्षणाचा मुद्दा ज्या पद्धतीने मांडला गेला, त्यावर ओबीसी, दलित आणि अल्पसंख्याक वर्ग जोरदारपणे बोलले. त्याच वेळी, मायावतींचा पक्ष बसपा ज्या प्रकारे संपूर्ण निवडणुकीत बॅकफूटवर दिसला, त्यामुळे दलित मतदार भारत आघाडीकडे वळू शकतात.
उत्तर प्रदेशातील लोकसभा निवडणुकीच्या निकालाबाबत ज्येष्ठ पत्रकार कुमार भावेश चंद्र सांगतात की, यावेळी लोकसभा निवडणुकीत उत्तर प्रदेशमध्ये भाजपला मोठ्या आव्हानांचा सामना करावा लागणार असून, त्याचा परिणाम निवडणुकीच्या निकालावरही दिसून येईल. ते म्हणतात की उत्तर प्रदेशातील लोकसभेच्या 80 जागांपैकी भाजप 48-52 जागा जिंकू शकते, अशा स्थितीत उत्तर प्रदेशमध्ये भाजपचे नुकसान होताना दिसत आहे. ते म्हणतात की मतदानाच्या ट्रेंडनुसार एनडीए आघाडीला 5-7 टक्के व्होट बँकेचे नुकसान होत आहे.
उत्तर प्रदेशमधील लोकसभा निवडणुकीतील विरोधी आघाडी भारताच्या कामगिरीबद्दल ज्येष्ठ पत्रकार कुमार भावेश चंद्र म्हणतात की, गेल्या लोकसभा निवडणुकीतील बसपा आणि सपासोबत झालेल्या आघाडीपेक्षा यावेळीची युती खूपच वेगळी आहे. यावेळी महायुतीतील बड्या नेत्यांसोबत कार्यकर्त्यांच्या पातळीवर समन्वय प्रस्थापित करून मतदारांची बदली व्हावी, यासाठी प्रयत्न करण्यात आले असून त्याचा फायदा भारत आघाडीला निवडणुकीत होताना दिसत आहे. त्याचबरोबर भाजपला अनेक जागांवर आपल्या उमेदवारांच्या प्रतिमेचे नुकसान तर दुसरीकडे अनेक जागांवर कार्यकर्त्यांच्या नाराजीमुळे पक्षाला अंतर्गत हल्ल्यांना सामोरे जावे लागू शकते.
