22 जुलै रोजी संत नामदेव महाराज संजीवन समाधी सोहळा दिन 2025
सोमवार, 21 जुलै 2025 (15:48 IST)
संत नामदेव महाराज यांनी आषाढ वद्य त्रयोदशी, शके १२७२ (३ जुलै १३५०) रोजी पंढरपूर येथे विठ्ठल मंदिराच्या महाद्वारातील पायरीखाली संजीवनी समाधी घेतली. येथील "नामदेव पायरी" म्हणून ओळखली जाणारी ही पायरी, विठ्ठल मंदिराच्या मुख्य प्रवेशद्वारावर आहे. संत नामदेवांनी विठोबाच्या भक्तांच्या चरणधूळीचा स्पर्श मस्तकाला व्हावा, या इच्छेने या ठिकाणी समाधी घेतली, ज्यामुळे ही पायरी भक्तांसाठी पवित्र मानली जाते.
काही विद्वानांचे मत आहे की, संत नामदेव यांनी पंजाबमधील घुमान येथे समाधी घेतली असावी, कारण त्यांनी तिथे २० वर्षे वास्तव्य करून भागवत धर्माचा प्रचार केला. तथापि, बहुसंख्य विद्वान आणि वारकरी परंपरेनुसार पंढरपूर येथील विठ्ठल मंदिरातील नामदेव पायरी हेच त्यांचे खरे समाधीस्थान मानले जाते. पंढरपुरातील केशीराज मंदिर आणि विठ्ठल मंदिर परिसरातही त्यांच्या स्मृतीशी संबंधित स्थाने आहेत.
संजीवनी समाधी सोहळा:
संत नामदेव महाराज यांचा संजीवनी समाधी सोहळा दरवर्षी आषाढ वद्य त्रयोदशीला (जुलै महिन्यात) पंढरपूर येथे आणि इतर ठिकाणी उत्साहाने साजरा केला जातो. हा सोहळा वारकरी संप्रदायातील भक्तांसाठी अत्यंत महत्त्वाचा आहे, कारण संत नामदेव हे भागवत धर्माचे आद्य प्रचारक आणि वारकरी संप्रदायाचे प्रमुख संत मानले जातात.
सोहळ्याचे स्वरूप आणि आयोजन:
पंढरपूर येथील सोहळा म्हणजे नामदेव पायरी येथे कीर्तन आणि पूजन केले जाते. पंढरपुरातील विठ्ठल मंदिराच्या नामदेव पायरीसमोर हा सोहळा आयोजित केला जातो. देहूकर फड आणि टेंभूकर मंडळी यांच्या सहकार्याने कीर्तन, भजन आणि अभंग गायन केले जाते.
त्रयोदशीच्या दिवशी समाधीचे कीर्तन झाल्यावर व्यापारी वर्ग आणि मंदिर समितीच्या सहाय्याने महाप्रसादाचे आयोजन केले जाते. मंदिर समिती प्रसादासाठी शिधा पुरवते.
पंढरपुरात कैकाडी महाराज मठापासून नामदेव पायरीपर्यंत दिंडी काढली जाते. यात वारकरी, भक्त आणि स्थानिक समाज सहभागी होतात.
सोहळ्यादरम्यान संत नामदेव यांच्या अभंगांचे गायन आणि त्यांच्या जीवनावरील कीर्तने आयोजित केली जातात.
संजीवनी समाधी ही हिंदू धर्मातील एक प्राचीन प्रथा आहे, ज्यात योगी खोल ध्यानावस्थेत प्रवेश करून देहत्याग करतात. संत नामदेव यांनी ही समाधी विठ्ठलाच्या चरणी घेतली. हा सोहळा भक्ती, कीर्तन आणि सामाजिक एकतेचे प्रतीक आहे. संत नामदेव यांनी जातीभेद दूर करून सर्वांना भक्तीच्या मार्गावर आणले, आणि हा सोहळा त्यांच्या विचारांचा प्रसार करतो. अभंग गायन, कीर्तन, मिरवणूक, पालखी सोहळा आणि धार्मिक प्रवचने यामुळे हा उत्सव भक्तिमय वातावरणात साजरा होतो.
संत नामदेव यांचे योगदान:
संत नामदेवांनी संत ज्ञानेश्वरांच्या संजीवनी समाधीनंतर ५० वर्षे भागवत धर्माचा प्रचार केला. त्यांनी महाराष्ट्र, पंजाब, राजस्थान आणि उत्तर भारतात भक्तीचा प्रसार केला.
त्यांची अभंगगाथा (सुमारे २५०० अभंग) आणि गुरु ग्रंथ साहिबातील ६२ पदे प्रसिद्ध आहेत. जातीभेद आणि कर्मकांडाविरुद्ध लढा देत त्यांनी सर्वांना भक्तीचा मार्ग खुला केला.
संत नामदेव महाराज यांचे समाधीस्थान पंढरपुरातील विठ्ठल मंदिराच्या नामदेव पायरीवर आहे, जे वारकरी संप्रदायाचे पवित्र तीर्थक्षेत्र आहे. त्यांचा संजीवनी समाधी सोहळा आषाढ वद्य त्रयोदशीला पंढरपूर, जळगाव, गुहागर, मुरूड-जंजिरा, पुणे आणि पंजाबच्या घुमान येथे उत्साहाने साजरा होतो. कीर्तन, अभंग गायन, मिरवणूक, पालखी सोहळा आणि महाप्रसाद यामुळे हा उत्सव भक्ती आणि सामाजिक एकतेचे प्रतीक बनतो. संत नामदेव यांचे विचार आणि साहित्य आजही लाखो भक्तांना प्रेरणा देतात.
