खरं तर हवन साहित्य अर्पण केल्याशिवाय कोणतेही यज्ञ पूर्ण रूपाने यशस्वी मानले जात नाही. स्वाहा म्हटल्यावर ते हवन साहित्य अग्नीला अर्पण करतो. श्रीमद्भगवत आणि शिव पुराणात स्वाहाशी निगडित वर्णन केले गेले आहे. या शिवाय ऋग्वेद, यजुर्वेद सारख्या वैदिक ग्रंथामध्ये अग्नीच्या महत्वानुसार अनेक सूक्त निर्मित केले आहे.
पौराणिक दंतकथा -
पौराणिक कथेनुसार स्वाहा दक्ष प्रजापतींची कन्या असे. त्यांचे लग्न अग्निदेवांसोबत झाले होते. अग्निदेव स्वाहाचा द्वारे हविष्य ग्रहण करतात आणि त्यांचा माध्यमाने हविष्य आव्हान केलेल्या देवाला मिळते. अग्निदेवांच्या पत्नी स्वाहा यांना पावक, पवमान, आणि शुची असे तीन मुले होतात.
अजून एक कथा स्वाहाशी निगडित आहे. स्वाहा ही निसर्गाची कला असे. देवांच्या आग्रहामुळे अग्निदेवांशी त्यांचं लग्न झालं होतं. भगवान श्रीकृष्णांनी स्वतः स्वाहाला वर दिले होते की फक्त तिच्या मार्फतच देव हविष्य ग्रहण करु शकतील. यज्ञात पूर्णता तेव्हा होते ज्या वेळी आव्हान करुन बोलवलेल्या देवांना त्यांच्या आवडीच्या नैवेद्य दिला जातो.
