भारतात दरवर्षी १४ नोव्हेंबरला आपण बालदिन साजरा करतो. भारताचे पहिले पंतप्रधान पंडित जवाहरलाल नेहरू यांचा जन्म १४ नोव्हेंबर १८८९ रोजी अलाहाबाद येथे झाला. पं. चाचा नेहरू या नावाने प्रसिद्ध असलेले जवाहरलाल नेहरू यांना मुलांचे खूप प्रेम होते. मुलांवर त्यांचे प्रेम अपार होते. देशातील मुले पूर्ण बालपण आणि उच्च शिक्षणास पात्र आहेत, असे ते नेहमी सांगत. चाचा नेहरूंच्या मुलांवरील अपार प्रेमामुळे, 1964 मध्ये नेहरूंच्या मृत्यूनंतर 14 नोव्हेंबर हा बालदिन म्हणून घोषित करण्यात आला. हा दिवस मुलांबद्दल प्रेम आणि आपुलकीचा वर्षाव करण्यासाठी साजरा केला जातो.
शाळा आणि महाविद्यालये बालदिन मोठ्या उत्साहात साजरा करतात. हा दिवस साजरा करण्यासाठी प्रत्येक शाळेतील शिक्षक आणि विद्यार्थी आपापल्या नित्यक्रमातून बाहेर पडतात. मुले ही भविष्यातील मार्गदर्शक असतात. त्यामुळे प्रत्येक शाळा हा दिवस विविध प्रश्नमंजुषा, वादविवाद, नृत्य, संगीत, नाटक असे सांस्कृतिक कार्यक्रम घेऊन साजरा करतात. शिक्षक विद्यार्थ्यांसाठी विविध सांस्कृतिक कार्यक्रम आयोजित करतात. चाचा नेहरूंचा नेहमीच असा विश्वास होता की मूल हेच उद्याचे भविष्य आहे आणि म्हणूनच शिक्षक अनेकदा नाटक किंवा नाटकाद्वारे मुलांना चांगल्या उद्याच्या देशासाठी परिपूर्ण बालपण घालवण्याचे महत्त्व सांगतात.
अनेक शाळांमध्ये क्रीडा स्पर्धा आयोजित करून हा दिवस साजरा केला जातो. शाळेतील शिक्षक अनेकदा जवळच्या अनाथाश्रमातील किंवा झोपडपट्टीतील मुलांना शाळेतील विद्यार्थ्यांसह सहभागी होण्यासाठी आमंत्रित करतात. कारण मुले समाजातील सर्व लोकांना त्यांच्यासोबत सामायिक करण्यास आणि सामावून घेण्यास शिकतात. अशा हावभावांमुळे विद्यार्थ्यांमध्ये समानतेची भावनाही निर्माण होते. या दिवशी शिक्षक आणि पालक भेटवस्तू, चॉकलेट आणि खेळणी वाटून मुलाबद्दल प्रेम आणि आपुलकीचा वर्षाव करतात. शाळा विविध टॉक शो, सेमिनारचे आयोजन देखील करते जिथे क्रीडा, शिक्षण, सांस्कृतिक आणि मनोरंजन क्षेत्रातील प्रेरणादायी व्यक्ती येतात आणि विद्यार्थ्यांना प्रेरक भाषणे देतात.
अनेक स्वयंसेवी संस्था हा दिवस वंचित मुलांना मदतीचा हात देण्याची संधी म्हणून साधतात. ते वंचित मुलांसाठी अनेक कार्यक्रमही आयोजित करतात. अनेकदा लोक पुस्तके, खाद्यपदार्थ, चॉकलेट्स, खेळणी आणि इतर आवश्यक वस्तू मुलांमध्ये वितरित करतात. याशिवाय ते अनाथाश्रमासाठी सांस्कृतिक कार्यक्रम आयोजित करतात ज्यात मुले प्रश्नमंजुषा, नृत्य, संगीत, खेळ इत्यादी कार्यक्रमात भाग घेतात. बक्षिसेही मुलांना वाटली जातात. मुलांना त्यांच्या शिक्षण, आरोग्य आणि कल्याणासाठी सरकारने राबविलेल्या किंवा जाहीर केलेल्या विविध योजनांची जाणीव करून देण्यासाठी विविध जनजागृती सत्रांचे आयोजन केले जाते. बालदिनानिमित्त दूरचित्रवाणीवरूनही काही विशेष कार्यक्रम प्रसारित केले जातात. अनेक वृत्तपत्रे या दिवशी देशाच्या विविध कानाकोपऱ्यांतील मुलांच्या अफाट कलागुणांचे दर्शन घडवणारे विशेष लेखही प्रकाशित करतात.
पंडित जवाहरलाल नेहरू म्हणाले होते, 'आजची मुलं उद्याचा भारत घडवतील. आपण त्यांना ज्या पद्धतीने वाढवतो ते देशाचे भवितव्य ठरवेल." चाचा नेहरूंचे प्रसिद्ध विचार लक्षात ठेवण्यासाठी आणि ते साजरे करण्याचा बालदिन हा एक सुंदर प्रसंग आहे. बालदिन साजरा करणे हा लहान मुले आणि प्रौढ दोघांनाही जाणीव करून देण्याचा एक उत्तम मार्ग आहे. मुलं देशाचे खरे भविष्य असतात. त्यामुळे प्रत्येक मुलाला पूर्ण बालपण देण्याची जबाबदारी प्रत्येकाने समजून घेतली पाहिजे. आज आपण आपल्या मुलांना जे प्रेम आणि काळजी देतो, उद्या आपल्या देशाचा भाग्य उजळण्यात साथ मिळेल. बालदिन साजरा करताना हाच विचार मनात ठेवला पाहिजे.
