माणसाचा सर्वात चांगला मित्र म्हणजे पुस्तकं असं म्हणतात , ही म्हण खरी आहे. त्यामुळे पालकांनी मुलांना लहानपणापासूनच पुस्तके वाचण्याची सवय लावावी. मुलांच्या वाचनाच्या सवयी त्यांच्या विकासात मोठ्या प्रमाणात मदत करतात. त्यामुळे त्यांची विचार करण्याची आणि समजून घेण्याची क्षमताही वाढते.
“ मुल त्याच्या आयुष्यातील पहिली पाच ते सहा वर्षे आईच्या जवळ असतात . अशा परिस्थितीत मुलांवर आईचा प्रभाव सर्वात जास्त असतो. त्यामुळे मुलांमध्ये वाचनाची चांगली सवय लावण्यासाठी सुरुवातीपासूनच प्रयत्न करणे आवश्यक आहे. जर तुम्हालाही तुमच्या मुलाच्या पुस्तके न वाचण्याच्या सवयीबद्दल काळजी वाटत असेल, तर चला अशा काही टिप्स जाणून घेऊया, ज्याच्या मदतीने तुम्ही मुलांमध्ये पुस्तके वाचण्याची सवय लावू शकता .
मुलांमध्ये पुस्तके वाचण्याची सवय लावण्यासाठी टिप्स जाणून घ्या -
1 मुलांसमोर वाचन करा-
मुलांमध्ये पुस्तके वाचण्याची सवय लावण्यासाठी तुम्ही त्यांच्यासाठी रंगीबेरंगी आणि विविध प्रकारची पुस्तके आणावीत. तुम्ही स्वतः त्यांच्यासमोर वाचन करा. मूल तुमचे अनुकरण करण्याचा प्रयत्न करतील. असे केल्याने त्यांना शब्दांचा अचूक उच्चार करण्याचा प्रयत्न करण्याचे बळ मिळेल. हे त्याला पटकन बोलण्यास आणि वाचन शिकण्यास मदत करतील. मुलांमध्ये अनुकरण करण्याची प्रवृत्ती असते. त्यामुळे हळूहळू त्यांच्यामध्ये पुस्तके वाचण्याची सवय निर्माण होईल.
2 वयानुसार पुस्तके निवडा-
मुलांमध्ये पुस्तके वाचण्याची सवय लावण्यासाठी त्यांच्या वयानुसार पुस्तके आणा. जर मूल लहान असेल तर त्याला प्लास्टिक कोटेड रंगाची पुस्तके द्या. मूल जेव्हा अक्षरे आणि मुळाक्षरे ओळखू लागतात तेव्हा त्याला अशी पुस्तके द्या ज्यात त्याला हिंदी आणि इंग्रजीची अक्षरे सहज समजतील. जेव्हा मुले अक्षरे शिकतात, तेव्हा त्यांना शब्दांची ओळख करून द्या.
3 मुलांच्या कथांच्या पुस्तकांशी मैत्री करा -
मुलांसाठी मित्र बनवणे आणि कथांद्वारे पुस्तकांशी जोडणे खूप सोपे आहे. जेव्हाही संधी मिळेल तेव्हा मुलांना गोष्टी सांगण्याचा प्रयत्न करा. असे केल्याने त्यांना वाचनाचा कंटाळा येणार नाही. कथांची पुस्तके वाचल्याने त्यांच्यातही पुस्तके वाचण्याची सवय निर्माण होईल.
“कथा मुलांना आनंद देते. कथा संयमाने ऐकणे, कल्पना करणे, कथेतील पात्रे व प्रसंग लक्षात ठेवणे यासारख्या गोष्टी मुले शिकतात. हे त्यांची एकाग्रता आणि स्मरणशक्ती देखील प्रशिक्षित करते. मुलाला पुस्तकांच्या जगाची ओळख झाली की त्याला त्यात रमून जायचे असते.”
4 भेटवस्तू म्हणून पुस्तके द्या-
मुलांना नेहमीच भेटवस्तू आवडतात मग तो त्यांचा वाढदिवस असो वा सरप्राईज . मुलांना पुस्तके भेट द्या आणि त्यांना मित्रांना पुस्तके भेट देण्याचे महत्त्व पटवून द्या . जेव्हा तुम्ही त्यांना पुस्तक द्याल तेव्हा तो त्यांच्यासाठी आनंदाचा प्रसंग बनवा.
5 कथा सांगण्यास प्रोत्साहित करा-
कथाकथनाची कला म्हणजे वाचनाचा श्रवणीय प्रकार. ही एक कला आहे ज्याद्वारे कथाकार त्याचे काल्पनिक जग कथेच्या रूपात मांडू शकतो. वाचनाने मुलांना सर्जनशील पंख मिळतात. पालकांनी मुलांना नेहमी कथाकथनाच्या कार्यक्रमांमध्ये भाग घेण्यास प्रोत्साहित केले पाहिजे किंवा त्यांना त्यांची स्वतःची कथा सांगण्यास सांगावे.
6 अभ्यासाची खोली बरोबर आहे तपासा-
वाचन क्षेत्र बेडजवळ किंवा बाल्कनीमध्ये थेट प्रकाशाखाली किंवा अभ्यासाच्या खोलीत असू शकते. वाचनाच्या ठिकाणी पुरेसा प्रकाश असणे अत्यंत आवश्यक आहे जेणेकरून तुमच्या डोळ्यांवर कोणतेही ओझे पडणार नाही.
7 अभ्यासाला खेळाप्रमाणे घ्या -
जर तुम्हाला मुलाला पुस्तके वाचण्याची सवय लावायची असेल तर त्यासाठी तुम्ही स्वतः पुस्तके वाचण्याची सवय आपल्या रुटीनमध्ये समाविष्ट करणे फार महत्वाचे आहे, मुलासाठी सर्वात महत्वाचे आहे की तुम्ही मुलाला त्यात रोज व्यस्त ठेवावे. यासाठी, सर्वात सोपा मार्ग म्हणजे मुलांच्या शिकण्यासाठी गेम डिझाइन करणे. अशा स्थितीत मुलाचे मन गुंतून राहते आणि तो आनंद घेत राहील.
8 मुलांसाठी एक उदाहरण व्हा-
पालक जर वाचक नसतील तर मुलांना वाचनासाठी प्रवृत्त करणे सोपे नाही. अशा परिस्थितीत पालक म्हणून मुलांमध्ये पुस्तक वाचनाची सवय लावायची असेल तर तुम्ही स्वतः पुस्तक वाचले पाहिजे. मुले जे पाहतात तेच करतात.
9 मुलांना वाचनालयात घेऊन जा-
पुस्तक वाचनालय मुलांमध्ये पुस्तक वाचनाची सवय लावण्यासाठी उपयुक्त ठरते. आठवड्याच्या शेवटी मुलाला चांगल्या लायब्ररीत घेऊन जा. पुस्तके पाहून मुलाला स्वतःच्या आवडीची पुस्तके निवडता येतील. याच्या मदतीने तुम्ही मुलांना वेगवेगळ्या शैलीत लिहिलेल्या पुस्तकांची माहिती करून देऊ शकता. तिथे बरेच लोक वाचत बसलेले पाहून मुलांनाही वाचनाची प्रेरणा मिळेल.
मुलांसाठी पुस्तके कशी निवडावी-
* मुलांसाठी पॉप-अप पुस्तके किंवा लहान मुलांसाठी चित्र पुस्तके- यापैकी बहुतेक पुस्तकांमध्ये खूप चमकदार चित्रे असतात आणि ही पॉप-अप चित्रे लहान मुलांसाठी खूप आकर्षक असतात ज्यामुळे त्यांना नंतर वाचनाची सवय लागू शकते.
* एक ते तीन वर्षांच्या मुलांसाठी - लहान अक्षरे असलेले चित्र पुस्तक या वयातील मुलांसाठी सर्वोत्तम आहे. ही पुस्तके त्यांना अक्षरे आणि त्यांचे स्वर समजण्यास मदत करतात.
* प्रीस्कूल मुलांसाठी (तीन ते पाच वर्षे) - कथा, चित्रे आणि परस्परसंवादी पुस्तके मुलांसाठी वाचन अधिक मनोरंजक बनवतात.
* 5 ते 10 वर्षाच्या मुलांसाठी - या वयातील मुले विविध प्रकारची पुस्तके वाचू आणि समजू शकतात. कॉमिक, कथा – वास्तविक/काल्पनिक शैलीतील पुस्तके यातून समोर येऊ शकतात. मुलाला पुस्तक देण्यापूर्वी लेखक निवडताना काळजी घ्या.
* पुस्तकांच्या वाचनाने मुलांच्या विकासात खूप मदत होते. ही सवय त्यांच्यामध्ये रुजवण्यासाठी तुम्ही त्यांच्याकडून दररोज वाचन करून घेणे आवश्यक आहे.
