Guru Purnima Special गुरु-शिष्य परंपरेचे प्रतीक एकलव्य मंदिर

India Tourism : गुडगावजवळील खांडसा गावात असलेले एकलव्य मंदिर हे गुरु-शिष्य परंपरेचे प्रतीक आहे. एकलव्याचे वंशज वेळोवेळी येथे येतात आणि दोन-तीन दिवस राहतात आणि प्रार्थना करून परततात.

गुरुभक्त एकलव्य मंदिर गुडगाव
तसेच हरियाणाला हरीचे राज्य म्हणून ओळखले जाते, तर ते पवित्र कुरुक्षेत्र शहरात कौरव आणि पांडवांमध्ये झालेल्या महाभारत युद्धासाठी देखील ओळखले जाते. महाभारत युद्धात सर्व योद्ध्यांनी योगदान दिले आणि असंख्य लोकांना शहीद झाले. गुरु द्रोणाचार्य हे देखील त्या महान योद्ध्यांपैकी एक होते. गुरु द्रोणाचार्य यांनीच पांडवांना शस्त्रे आणि शस्त्रे शिकवली. हरियाणाचे प्रसिद्ध शहर गुडगावला सुरुवातीपासूनच गुरु द्रोणांचे शहर म्हटले जाते.  

विविध धार्मिक पुस्तकांमध्ये असे नमूद आहे की गुरु द्रोणाचार्यांनी त्या वेळी पांडूचा मुलगा अर्जुनला जगातील सर्वोत्तम धनुर्धर बनवण्याची शपथ घेतली होती. अर्जुन हा त्यांचा आवडता शिष्य होता. जेव्हा आपण गुरु द्रोण आणि अर्जुनबद्दल बोलतो तेव्हा आपण एकलव्य नावाच्या आणखी एका महान धनुर्धराचा उल्लेख केल्याशिवाय राहू शकत नाही. खांडव वन गुरुग्रामजवळ होते. त्याला खांडव प्रदेश असेही म्हटले जात असे. एकलव्य हा या खांडव प्रदेशातील निषाद राजा हिरण्यधनूचा मुलगा होता.

पौराणिक कथा
एके दिवशी एकलव्य देखील धनुर्धर शिकण्यासाठी गुरु द्रोणाचार्यांकडे गेला पण गुरु द्रोणाचार्य यांनी त्यांना धनुर्धर शिकवण्यास नकार दिला कारण धनुर्धर फक्त राजपुत्रांनाच शिकवले जाते. एकलव्य अजूनही निराश झाला नाही. तो गुरु द्रोणाचार्य यांना आपला इष्ट गुरु मानत होता आणि स्वतः धनुर्धर शिकण्याचा प्रयत्न करू लागला. एके दिवशी पांडव राजपुत्रांचा कुत्रा भटकत एकलव्याच्या आश्रमाजवळ पोहोचला आणि तिथे भुंकू लागला. धनुष्यबाण वापरण्यात मग्न असलेला एकलव्य त्याच्या भुंकण्याच्या आवाजाने विचलित झाला आणि रागाच्या भरात एकलव्यने कुत्र्याचे तोंड बाणांनी भरले. एकलव्याच्या कौशल्याने प्रभावित होऊन गुरु द्रोणाचार्यांनी एकलव्याला विचारले की त्याचा गुरु कोण आहे. एकलव्य गुरु द्रोणाचार्य यांना त्यांच्या पुतळ्याजवळ घेऊन गेला आणि तिथे उभा केला आणि म्हणाला की तुम्ही माझे गुरु आहात. यावर गुरु द्रोणाचार्य म्हणाले की जर मी तुमचा गुरु आहे, तर मला तुमच्या उजव्या हाताचा अंगठा गुरुदक्षिणा म्हणून द्या. तेव्हा एकलव्य यांनी क्षणाचा विचार न करता हसत हसत त्याच्या आवडत्या गुरुला त्याचा अंगठा अर्पण करा. द्रोणाचार्य यांनी एकलव्य यांना अंगठा मागण्याचे कारण होते की अर्जुन त्यांच्या आवडता शिष्य होता. व अर्जुन पेक्षा उत्तम धनुर्धर कोणी असू शकत नाही असे द्रोणाचार्य यांना वाटाचये. अशा गुरुभक्त एकलव्य यांचे मंदिर गुडगावजवळील खांडसा गावात आहे.

खांडसा गावातील सरकारी शाळेमागील हे छोटे मंदिर गुरु-शिष्य परंपरेचे प्रतीक आहे. या मंदिराच्या सुमारे दोन एकर रिकाम्या जागेचा वापर खेळाच्या मैदानासाठी केला जातो. खांडसा गावातील रहिवासी राधेश्याम म्हणतात की पूर्वी येथे एक छोटी झोपडी होती. काही काळापूर्वी, ग्रामपंचायतीने त्याला मंदिराचे स्वरूप दिले आहे. एकलव्यचे वंशज वेळोवेळी येथे येतात आणि दोन-तीन दिवस येथे पूजा करून परत जातात. तसेच भावी पिढ्यांना गुरु-शिष्य परंपरेचे प्रतीक असलेल्या या मंदिरापासून प्रेरणा नक्कीच घेता येईल.