Guru Hargobind Singh Jayanti 2025 गुरु हर गोविंद सिंह महाराज यांचे जीवन तत्वज्ञान
गुरूवार, 12 जून 2025 (07:10 IST)
Guru Hargobind Singh : शीखांचे सहावे गुरु, गुरु हर गोविंद सिंह जी यांचा जन्म बडाली (अमृतसर, भारत) येथे झाला. तसेच ते शिखांचे पाचवे गुरु अर्जुन सिंह यांचे पुत्र होते. त्यांच्या आईचे नाव गंगा होते. तसेच श्री गुरु हर गोविंद सिंह महाराजांचा प्रकाश पर्व निमित्त गुरुद्वारामध्ये कीर्तन दरबार, अखंड पाठ तसेच अटूट लंगर देखील आयोजित केले जातात.
त्यांनी आपला बहुतेक वेळ युद्ध प्रशिक्षण आणि युद्ध कलांमध्ये घालवला आणि नंतर ते एक कुशल तलवारबाज, कुस्ती आणि घोडेस्वारी तज्ञ बनले. त्यांनी शिखांना शस्त्रांचे प्रशिक्षण घेण्याची प्रेरणा दिली आणि शीख पंथाला योद्धा व्यक्तिमत्व दिले. गुरु हर गोविंद एक परोपकारी आणि क्रांतिकारी योद्धा होते. त्यांचे जीवन तत्वज्ञान सामान्य लोकांच्या कल्याणाशी जोडलेले होते.
गुरु हर गोविंद सिंह यांनी अकाल तख्त बांधले. त्यांनी मिरी पिरी आणि किरतपूर साहिबची स्थापना केली. रोहिला, किरतपूर, हरगोबिंदपूर, करतारपूर, गुरुसर आणि अमृतसरच्या युद्धांमध्ये त्यांनी महत्त्वाची भूमिका बजावली. युद्धात सहभागी होणारे ते पहिले गुरु होते. त्यांनी शिखांना युद्धकलेचे शिक्षण दिले आणि त्यांना लष्करी प्रशिक्षण घेण्यास प्रेरित केले.
हर गोविंदजींनी मुघलांच्या अत्याचारांना बळी पडलेल्या त्यांच्या अनुयायांमध्ये इच्छाशक्ती आणि आत्मविश्वास निर्माण केला. गुरू हर गोविंद सिंह यांनी मुघलांच्या विरोधात आपले सैन्य संघटित केले आणि आपली शहरे मजबूत केली. त्यांनी 'अकाल बुंगे' स्थापन केले. 'बुंगे' म्हणजे वर घुमट असलेली मोठी इमारत होय.
त्यांनी अमृतसरमध्ये अकाल तख्त (सुवर्ण मंदिरासमोरील देवाचे सिंहासन) बांधले. या इमारतीत अकालींच्या गुप्त बैठका होऊ लागल्या. यामध्ये घेतलेल्या निर्णयांना 'गुरुमतन' म्हणजेच 'गुरूंचा आदेश' असे नाव देण्यात आले. या काळात त्यांनी अमृतसरजवळ एक किल्ला बांधला आणि त्याचे नाव लोहगढ ठेवले. शिखांच्या वाढत्या स्थानाला धोका मानून मुघल सम्राट जहांगीरने त्यांना ग्वाल्हेरमध्ये कैद केले.
गुरु हर गोविंद १२ वर्षे तुरुंगात राहिले, त्या काळात शिखांचा त्यांच्यावरचा विश्वास अधिक दृढ झाला. ते मुघलांशी लढत राहिले. सुटकेनंतर त्यांनी शाहजहांविरुद्ध बंड केले आणि युद्धात शाही सैन्याचा पराभव केला.
अखेर त्यांनी काश्मीरच्या पर्वतांमध्ये आश्रय घेतला, जिथे १६४४ मध्ये किरतपूर (पंजाब) येथे त्यांचे निधन झाले. त्यांच्या मृत्युपूर्वी, गुरु हर गोविंद यांनी त्यांचे नातू गुरु हर राय यांना त्यांचा उत्तराधिकारी म्हणून नियुक्त केले. शीख समुदायात, सहाव्या गुरु, गुरु हर गोविंद साहिब जी यांचे प्रकाश पर्व मोठ्या थाटामाटात साजरे केले जाते.
