Lipstick and Cancer लिपस्टिकमुळे खरोखर कर्करोग होऊ शकतो का? तज्ञ काय म्हणतात
शुक्रवार, 24 ऑक्टोबर 2025 (13:11 IST)
Lipstick and Cancer लिपस्टिक ही महिलांसाठी सौंदर्याची ओळख आहे, पण याबाबत एक सामान्य शंका आहे की त्यामुळे कर्करोग होऊ शकतो का? ही शंका मुख्यतः लिपस्टिकमधील काही रसायने आणि धातू (जसे लीड, क्रोमियम, कॅडमियम) यांमुळे निर्माण होते. विश्वसनीय स्रोतांवरून (जसे FDA, American Cancer Society, आणि विविध अभ्यास) याहून गोळा केलेल्या माहितीनुसार थोडक्यात सांगायचे तर, लिपस्टिकमुळे थेट कर्करोग होत नाही, पण दीर्घकाळ वापर आणि जास्त प्रमाणात सेवन केल्यास काही रसायने कर्करोगाचा धोका वाढवू शकतात. चला सविस्तर पाहूया-
लिपस्टिकमुळे कर्करोग होऊ शकतो का?
लिपस्टिकमधील काही घटक कर्ककारक (carcinogenic) असू शकतात, ज्यामुळे दीर्घकालीन धोका असतो. उदाहरणार्थ:
लीड (Lead): FDA च्या २०११ अभ्यासानुसार, ४०० लिपस्टिक पैकी ४०० मध्ये लीड आढळले, पण प्रमाण कमी आहे. लीड हे संशयित कर्ककारक आहे (suspected carcinogen), जे त्वचा कर्करोग किंवा इतर समस्या निर्माण करू शकते. पण सामान्य वापरात ते आरोग्यासाठी धोकादायक नाही, कारण प्रौढ व्यक्ती ८% लीडच शोषून घेते.
क्रोमियम (Chromium): यूनिव्हर्सिटी ऑफ कॅलिफोर्निया, बर्केलीच्या अभ्यासात (२०१३) ३२ लिपस्टिकमध्ये क्रोमियम आढळले, जे पोटात ट्यूमरशी जोडलेले आहे. जास्त वापर करणाऱ्यांसाठी धोका जास्त.
कॅडमियम (Cadmium) आणि इतर: हे फुफ्फुस कर्करोग किंवा किडनी समस्या वाढवू शकतात. पाकिस्तानच्या अभ्यासात लिपस्टिकमध्ये आर्सेनिक आणि लीडचे उच्च प्रमाण आढळले.
पॅराबेन्स (Parabens): हे हार्मोन डिसरप्टर्स आहेत, जे ब्रेस्ट कर्करोगाशी जोडले जातात. ते लिपस्टिकचे प्रिझर्व्हेटिव्ह म्हणून वापरले जातात आणि दीर्घकाळ वापराने हार्मोन्स बिघडवतात.
फॉर्मेल्डिहाइड आणि रेटिनिल पाल्मिटेट: हे डीएनए नुकसान करू शकतात आणि UV किरणांमुळे कर्करोग वाढवू शकतात.
वास्तविक धोका: एका महिलेला दिवसात २-३ वेळा लिपस्टिक लावली तर ती २४ तासांत २४ मिलिग्रॅम लिपस्टिक गिळते. हे कमी प्रमाणात असले तरी, वर्षानुवर्षे चालू राहिले तर धोका वाढतो. विशेषतः गर्भवती महिलांसाठी फुफ्फुस आणि मेंदूच्या विकासासाठी धोकादायक.
तज्ञ काय म्हणतात?
तज्ञांच्या मतात एकमत नाही, पण बहुसंख्य म्हणतात की धोका कमी आहे, तरी सावधगिरी बाळगा:
अमेरिकन कॅन्सर सोसायटी (ACS): कॉस्मेटिक्समधील घटकांची दीर्घकालीन चाचणी कठीण आहे, पण प्राण्यांवर चाचण्या दाखवतात की काही रसायने कर्करोग निर्माण करू शकतात. तरीही, सामान्य वापरात ते सुरक्षित आहेत, कारण प्रत्येक उत्पादनाची चाचणी करणे शक्य नाही.
FDA आणि CDC: लीडचे प्रमाण कमी आहे, पण जास्त वापर टाळा. ते म्हणतात, "कर्करोग हे एकमेव धोके नाहीत, पण सावध राहा."
डॉ. डीना मेरी अतीह ग्राहम (ऑन्कोलॉजिस्ट): "पॅराबेन्स हार्मोन्स बिघडवतात आणि मोठ्या डोसमध्ये ब्रेस्ट कर्करोग वाढवू शकतात."
डॉ. केन स्पेथ (ऑक्युपेशनल मेडिसिन एक्सपर्ट): "हे धातू मेंदू, किडनी आणि कर्करोगासाठी धोकादायक आहेत, विशेषतः गर्भवतींसाठी."
भारतीय तज्ञांप्रमाणे "लिपस्टिकमधील केमिकल्स कर्करोग वाढवू शकतात, पण नैसर्गिक पर्याय निवडा." एका अभ्यासात सांगितले की जास्त वापराने श्वसन समस्या आणि कर्करोगाचा धोका वाढतो.
कशा प्रकारे वाचता येईल? (प्रतिबंधात्मक उपाय)
कर्करोगाचा धोका पूर्णपणे टाळणे शक्य नसले तरी, हे सोपे उपाय करून धोका कमी करा:
सुरक्षित लिपस्टिक निवडा:
"लेड-फ्री" किंवा "नॅचरल/ऑर्गेनिक" लेबल असलेली घ्या. उदाहरण: beetroot, cocoa सारख्या नैसर्गिक डाईज असलेली. SPF १५+ असलेली लिपस्टिक घ्या – ती तोंडाच्या कर्करोगापासून वाचवते.
वापराचे नियम:
लिपस्टिक लावल्यानंतर चाटू नका किंवा हात फिरवू नका.
रात्री झोपण्यापूर्वी काढून टाका.
मुले आणि गर्भवती महिलांनी टाळा किंवा कमी वापरा.
इतर टिप्स:
ब्रँडची हेल्पलाइनवर कॉल करून घटकांची माहिती घ्या.
कमी किंमत असलेल्या किंवा अनोळखी ब्रँड्स टाळा.
घरगुती लिप बाम (शहद + कोको बटर) वापरा.
ब्रेस्ट किंवा त्वचा कर्करोगासाठी स्क्रीनिंग करा, विशेषतः कुटुंबात इतिहास असल्यास.
शेवटी, लिपस्टिकचा आनंद घ्या, पण स्मार्टपणे! जर तुम्हाला एलर्जी किंवा इतर समस्या असतील, तर डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.
