पंचांगानुसार दरवर्षी भाद्रपद महिन्यातील शुक्ल पक्षातील एकादशी तिथीला परिवर्तिनी एकादशी व्रत केले जाते. यावर्षी परिवर्तिनी एकादशी व्रत 06 ऑगस्ट 2022 रोजी आहे. परिवर्तिनी एकादशीला जलझूलनी एकादशी, पद्म एकादशी असेही म्हणतात. या दिवशी भगवान विष्णू निद्रासनात आपली बाजू बदलतात, म्हणून परवर्तिनी एकादशी हे नाव आहे, अशी धार्मिक मान्यता आहे.
असे म्हटले जाते की हे व्रत केल्याने भगवान विष्णू प्रसन्न होतात. यासोबतच भक्तांना विष्णूजींचा आशीर्वाद आयुष्यभर मिळत राहतो. हिंदू धर्मात असे मानले जाते की देवतांची पूजा केल्यानंतर कथा पठण केल्याने शुभ फळ मिळते. कथा ऐकल्याशिवाय किंवा वाचल्याशिवाय व्रत पूर्ण होत नाही. अशा स्थितीत जाणून घेऊया परिवर्तिनी एकादशी व्रताची कथा.
पौराणिक कथेनुसार त्रेतायुगात बली नावाचा राक्षस राजा होता. असुर असूनही ते महादानी आणि भगवान श्री विष्णूचे परम भक्त होते. ते नित्य वैदिक पद्धतीने भगवंताची आराधना करत असत. त्याच्या दारातून कोणीही रिकाम्या हाताने परतले नाही. असे म्हणतात की भगवान विष्णूने आपल्या वामनावतारात राजा बळीची परीक्षा घेतली. राजा बळीने तिन्ही जगाचा ताबा घेतला होता, पण त्याच्यातील एक गुण म्हणजे त्याने एकाही ब्राह्मणाला रिकाम्या हाताने पाठवले नाही आणि दान दिले.
राक्षस गुरु शुक्राचार्यांनीही त्यांना भगवान विष्णूच्या लीलेची जाणीव करून दिली, परंतु तरीही राजा बळीने भगवान विष्णूला वामनाच्या रूपात तीन पग जमीन देण्याचे वचन दिले. मग काय होतं की फक्त दोन पावलांमध्ये भगवान विष्णूंनी सर्व जग मोजलं, तिसर्‍या पगासाठी काहीच उरलं नाही, म्हणून बळीने आपले वचन पूर्ण करत त्याच्या पायाखाली आपले डोके टेकवले.
भगवान विष्णूच्या कृपेने, बळी अधोलोकात राहू लागला, परंतु त्याच वेळी त्याने भगवान विष्णूंनाही आपल्याजवळ राहण्याची वचनबद्ध केली होती. वामन अवताराची ही कथा जो कोणी ऐकतो व वाचतो त्याची तिन्ही लोकांमध्ये पूजा होते, असे मानले जाते.
