Hayagriva Jayanti 2025 हयग्रीव जयंती कधी साजरी केली जाते, भगवान विष्णूने हा अवतार का घेतला? मंत्राचे फायदे जाणून घ्या

हयग्रीवोत्पत्ति अर्थात हयग्रीव जयंती ही भगवान विष्णूंच्या हयग्रीव अवताराचा वाढदिवस म्हणून साजरी केली जाते. श्रावण महिन्याच्या पौर्णिमेच्या दिवशी हा दिवस साजरा केला जातो. पौराणिक कथेनुसार, घोड्याचे डोके आणि मानवाचे शरीर असलेल्या राक्षसांपासून वेद परत मिळवण्यासाठी भगवान विष्णूने हा अवतार घेतला होता.

भगवान हयग्रीव यांना ज्ञान आणि बुद्धीचे देव मानले जाते. हयग्रीव मंत्राचा जप केल्याने मानसिक शांती, स्मरणशक्ती आणि आध्यात्मिक ऊर्जा मिळते. या लेखात आपण हयग्रीव मंत्राचे महत्त्व, त्याचे फायदे आणि त्याचा जप करण्याची योग्य पद्धत याबद्दल जाणून घेऊ.

भगवान हयग्रीव कोण आहेत?

हयग्रीव हे भगवान विष्णूंचे अवतार आहेत. आख्यायिकेनुसार, जेव्हा मधु-कैटभ या राक्षसांनी वेद चोरले तेव्हा भगवान विष्णूने हयग्रीवाचे रूप धारण केले, त्यांना मारले आणि परत आणले. या अवतारात भगवान विष्णूचे डोके घोड्याचे आणि शरीर मानवाचे आहे. भगवान हयग्रीव यांना ज्ञान आणि विद्या यांचे अधिपती मानले जाते.

हयग्रीव मंत्र महत्व

हयग्रीव मंत्राचा जप विद्यार्थी, संशोधक आणि आध्यात्मिक साधकांसाठी विशेषतः फायदेशीर. या मंत्राचा नियमित जप केल्याने स्मरण शक्ती वाढते. मनाची अशांती दूर होते. ज्ञान और समज विकसित होते. आध्यात्मिक ऊर्जा वाढते. 

प्रसिद्ध हयग्रीव मंत्र

“ॐ श्रीम हयग्रीवाय नमः।”

या मंत्राचा दररोज १०८ वेळा जप केल्याने जीवनात सकारात्मक बदल होतात.

मंत्र जप नियम

सकाळी शुद्ध अवस्थेत मंत्राचा जप करा.

रुद्राक्ष माळ किंवा कोणत्याही पवित्र जपमाळेचा वापर करा. 

जप करताना भगवान हयग्रीवाच्या मूर्ती किंवा चित्रासमोर बसा.

एकाग्रतेने आणि श्रद्धेने मंत्राचा जप करा.

हयग्रीव मंत्राशी संबंधित कथा

पौराणिक कथांमध्ये भगवान हयग्रीव यांच्या अनेक कथा आहेत. एका प्रसिद्ध कथेत असे म्हटले आहे की भगवान हयग्रीव एका पवित्र तपस्वीच्या तपश्चर्येने प्रसन्न झाले आणि त्यांना अफाट ज्ञानाचा आशीर्वाद दिला. ही कथा मंत्र जप आणि तपश्चर्येचे महत्त्व स्पष्ट करते. 

विज्ञानानुसार, ध्वनी लहरी मानसिक शांती प्रदान करतात. हयग्रीव मंत्राची ध्वनी ऊर्जा मनाला शांत करण्यास आणि मेंदूची कार्यक्षमता वाढविण्यास मदत करते.

हयग्रीव मंत्र जीवनात शांती, ज्ञान आणि शक्ती आणण्यासाठी एक शक्तिशाली माध्यम आहे. ते तुमच्या जीवनाचा एक भाग बनवून तुम्ही मानसिक आणि आध्यात्मिक पातळीवर सकारात्मक बदल अनुभवू शकता. 

भगवान हयग्रीव यांची पूजा ज्ञान, शिक्षण आणि आध्यात्मिक उर्जेचे प्रतीक म्हणून केली जाते. हयग्रीव मंत्राचा जप केल्याने केवळ आपली स्मरणशक्ती वाढत नाही तर ती आपल्या आध्यात्मिक उन्नतीत देखील मदत करते.

बीज मंत्र:

“ॐ ह्रीं हयग्रीवाय नमः।”

आध्यात्मिक प्रगती आणि ज्ञान प्राप्तीसाठी प्रभावी

विद्या मंत्र:

“ॐ श्रीम हयग्रीवाय विद्या प्रदाय नमः।”

हा मंत्र विद्यार्थ्यांसाठी आणि शिक्षण क्षेत्रात काम करणाऱ्या लोकांसाठी खूप फायदेशीर

संकल्प मंत्र:

“ॐ हयग्रीव महाशक्तये नमः।”

हा मंत्र जीवनात दृढनिश्चय आणि सकारात्मकता वाढवण्यासाठी आहे.

हयग्रीव उत्तपत्ती पौराणिक कथा

हयग्रीवाच्या कथेचा उगम अनेक ग्रंथांमध्ये आढळतो. यातील एक कथा महाभारतातही आहे. ही कथा अशी आहे. - एकदा जेव्हा पृथ्वी सर्व बाजूंनी पाण्यात बुडाली होती, तेव्हा विष्णूला विश्वाच्या निर्मितीची कल्पना येते. जगाच्या निर्मितीसाठी योगनिद्राचा अवलंब करून ते पाण्यात झोपले होते. काही काळानंतर, देवाच्या कानातून दोन राक्षस बाहेर पडतात. एकाचे नाव मधु आणि दुसऱ्याचे नाव कैटभ आहे. दोन्ही राक्षस ब्रह्माजींना तिथे उपस्थित असलेले पाहतात आणि ब्रह्माजींकडून वेद चोरून रसातळाला जातात.

वेदांचा लोप झाल्यामुळे विश्वाचे ज्ञान अंधारात बदलते. सर्वत्र अज्ञानाचा पडदा वाढू लागतो. विश्वाचे हे रूप पाहून ब्रह्मा चिंतित होऊ लागतात. वेद हे ब्रह्माजींचे डोळे आहेत, ज्यांच्या अनुपस्थितीत विश्वाचे योग्यरित्या पालन करणे शक्य होत नाही. 

वेद मिळविण्यासाठी ब्रह्माजी भगवान विष्णूचे स्मरण करतात आणि वेदांच्या उद्धारासाठी भगवान विष्णूची स्तुती करतात. मग देव जागे होतात आणि वेद मिळविण्यासाठी हयग्रीवाचे रूप धारण करतात. ते राक्षसांकडून वेद मिळवतात आणि त्यांना वाचवतात.

दुसरी कथा - कथेनुसार भगवान विष्णूचे डोके वेगळे होते आणि त्या जागी घोड्याचे डोके स्थापित केले जाते, ज्यामुळे त्यांना हयग्रीव म्हणतात. कथा अशी आहे - शौनक आणि इतर ऋषींनी सुतजींना भगवान विष्णूचे डोके गायब झाल्याच्या कथेबद्दल विचारले आणि म्हणाले, "हे सुतजी! कृपया आमच्या मनातील हा मोठा संशय दूर करा की भगवान विष्णूचे डोके त्यांच्या शरीरापासून वेगळे कसे झाले आणि त्यानंतर त्यांना हयग्रीव म्हणून कसे ओळखले गेले. ही आश्चर्यकारक घटना कशी घडली? ज्याची वेद स्तुती करतात, ज्यावर देव देखील अवलंबून असतात, जो सर्व कारणांचा कारण आहे. त्याचे डोके देखील कापले गेले हे कसे शक्य होते?" म्हणून, कृपया ही कथा आम्हाला सविस्तरपणे सांगा.

ऋषींचे म्हणणे ऐकल्यानंतर, सुतजी म्हणाले, हे महान ऋषींनो, विष्णूचे हे कृत्य ध्यानपूर्वक ऐका. ही त्याची निर्मिती आहे. एकदा दहा हजार वर्षांपासून चाललेल्या राक्षसांशी युद्धानंतर भगवान थकले होते, तेव्हा ते पद्मासनात बसले आणि धनुष्यावर डोकं ठेवून झोपी गेले. 

त्या वेळी इंद्र आणि इतर देवतांनी यज्ञाची हाक दिली. यज्ञेत भगवान ब्रह्मा आणि भगवान शिव यांनाही आमंत्रित केले गेले. जेव्हा देव वैकुंठात भगवान विष्णूकडे गेले परंतु तेथे त्यांना भगवान विष्णू सापडले नाहीत, तेव्हा त्यांनी ध्यान करून भगवान विष्णू कुठे विश्रांती घेत होते ते ठिकाण शोधले.

योग निद्रामध्ये भगवान विष्णू झोपलेले पाहून देव, ब्रह्मा आणि भगवान शिव काळजीत पडले. भगवानांना कसे जागे करावे. जर भगवानांची झोप भंग झाली तर ते रागावतील. अशा परिस्थितीत, ब्रह्माजींनी वामरी कीटकाची निर्मिती केली जेणेकरून तो धनुष्याचा पुढचा भाग कापू शकेल जेणेकरून धनुष्य उठेल आणि विष्णू झोपेतून जागे होतील.

ब्रह्माजींनी त्या किडीला धनुष्य कापण्याचा आदेश दिला. आदेशानुसार, वामरीने धनुष्याचा पुढचा भाग कापला, ज्यावर ते जमिनीवर विश्रांती घेत होते. धनुष्याची दोरी तुटली आणि धनुष्य वर आले आणि एक भयानक आवाज आला. 

विष्णूचे डोके मुकुटासह गायब झाले. विष्णूचे डोके नसलेले शरीर पाहून देवता चिंतेत पडले. मग ब्रह्मदेवाने वेदांना महामाया देवीची स्तुती करण्याचा आदेश दिला. ब्रह्मदेवाचे शब्द ऐकून सर्व वेद महामाया देवीची स्तुती करू लागले. 

महामाया देवी प्रसन्न होतात आणि म्हणतात की कारणाशिवाय काहीही घडत नाही. आता ऐका हरीचे डोके का कापले गेले. एकदा, खूप पूर्वी, त्यांच्या प्रिय पत्नी लक्ष्मी देवीचा सुंदर चेहरा पाहून ते तिच्यासमोर हसले. विष्णूच्या हास्यावर लक्ष्मीला राग आला आणि त्यांनी भगवानांचे डोके शरीरापासून वेगळे करण्याचा शाप दिला. लक्ष्मीच्या शापामुळे त्यांना हे दुःख सहन करावे लागले.

भगवानांचे डोके नसलेले धड पाहून सर्वांनी देवीची स्तुती केली. भगवती प्रकट झाली. ती म्हणाली, "देवांनो, काळजी करू नका. माझ्या कृपेने तुम्हाला आशीर्वाद मिळेल. ब्रह्माजींनी घोड्याचे डोके कापून ते भगवानांच्या धडाशी जोडावे. यामुळे भगवानांचा हयग्रीव अवतार होईल. ते त्या स्वरूपात दुष्ट हयग्रीव राक्षसाचा वध करतील." असे म्हणत देवी अदृश्य झाली. तेव्हा ब्रह्माजींनी घोड्याचे डोके कापून ते भगवानांच्या धडाशी जोडले. भगवतीच्या कृपेने, त्याच क्षणी भगवान विष्णूचा हयग्रीव अवतार जन्माला आला. त्यानंतर, भगवान आणि हयग्रीव राक्षस यांच्यात एक भयंकर युद्ध झाले. शेवटी, हयग्रीव भगवानांच्या हातून मरण पावला. हयग्रीवचा वध केल्यानंतर, भगवानांनी पुन्हा वेद ब्रह्माजींना समर्पित केले आणि देव आणि ऋषींना त्यांच्या संकटांपासून मुक्त केले.