Aranya Shashthi रविवारी अरण्य षष्ठी जाणून घ्या पूजा विधी आणि महत्त्व
रविवार, 1 जून 2025 (06:38 IST)
अरण्य षष्ठी कधी साजरी केली जाते?
अरण्य षष्ठी हा हिंदू धर्मातील एक महत्त्वाचा सण आहे, जो विशेषतः महाराष्ट्र आणि काही दक्षिण भारतीय भागांमध्ये साजरा केला जातो. हा सण ज्येष्ठ महिन्यातील शुक्ल पक्षाच्या षष्ठी तिथीला साजरा केला जातो. 2025 मध्ये, ज्येष्ठ शुक्ल षष्ठी ही 1 जून 2025 रोजी आहे.
अरण्य षष्ठी पूजा विधी
अरण्य षष्ठी हा सण प्रामुख्याने अरण्य देवता (वनदेवता), सूर्यदेव, आणि विंध्यवासिनी देवी यांच्या पूजेशी संबंधित आहे. यामागील उद्देश निसर्गाचे संरक्षण आणि संवर्धन करणे हा आहे. खाली पूजा विधीचे प्रमुख टप्पे दिले आहेत:
सकाळी लवकर स्नान करून स्वच्छ वस्त्र परिधान करावे.
पूजेची जागा स्वच्छ करून तिथे रांगोळी काढावी.
सूर्यदेवाला अर्घ्य द्यावे. तांब्याच्या लोट्यात पाणी, कुमकुम, आणि फुले घालून सूर्याकडे तोंड करून अर्घ्य अर्पण करावे.
सूर्य मंत्र: ॐ सूर्याय नमः किंवा ॐ घृणिः सूर्याय नमः याचा जप करावा.
वनदेवता आणि माता पार्वतीची पूजा:
पूजेच्या ठिकाणी माता पार्वतीची मूर्ती किंवा चित्र ठेवावे.
वनदेवतांचे प्रतीक म्हणून तुळशीचे रोप, वडाचे पान, किंवा इतर पवित्र वनस्पती ठेवावी.
गंध, फुले, हळद-कुमकुम, अक्षता, आणि नैवेद्य (प्रसाद) अर्पण करावा.
पार्वती मंत्र: ॐ उमायै नमः किंवा ॐ पार्वत्यै नमः याचा जप करावा.
काही भक्त या दिवशी उपवास ठेवतात, विशेषतः विवाहित स्त्रिया पतीच्या दीर्घायुष्यासाठी आणि कुटुंबाच्या कल्याणासाठी व्रत पाळतात. उपवासात फळे, दूध, किंवा हलके अन्न सेवन केले जाते. हे व्रत भक्ती आणि श्रद्धेने केले जाते, ज्यामुळे आध्यात्मिक बळ मिळते.
नैवेद्य:
नैवेद्य म्हणून खीर, पुरणपोळी, किंवा फळे अर्पण करावीत. स्थानिक परंपरेनुसार, काही ठिकाणी विशेष पदार्थ बनवले जातात, जसे की वनस्पतींवर आधारित पदार्थ.
निसर्ग संरक्षणाचा संकल्प:
अरण्य षष्ठीच्या पूजेदरम्यान, वृक्षारोपण किंवा निसर्ग संरक्षणाचा संकल्प घेतला जातो.
काही ठिकाणी, वनस्पतींची पूजा करून त्यांचे संरक्षण करण्याचा वसा घेतला जातो.
अरण्य षष्ठी हा सण निसर्ग आणि पर्यावरण संरक्षणाला प्रोत्साहन देतो. यामुळे वनस्पती, वृक्ष, आणि पर्यावरणाच्या महत्त्वाबद्दल जागरूकता निर्माण होते.
हा सण निसर्गाशी मानवाचे नाते दृढ करतो आणि वृक्षारोपणाला प्रोत्साहन देतो.
आध्यात्मिक महत्त्व:
माता पार्वती आणि सूर्यदेव यांच्या पूजेमुळे मनाला शांती आणि सकारात्मक ऊर्जा मिळते. हा सण कुटुंबाच्या सुख, समृद्धी, आणि दीर्घायुष्यासाठी केला जातो. महाराष्ट्रात, विशेषतः कोकण आणि पश्चिम महाराष्ट्रात, हा सण परंपरेने साजरा केला जातो. यामुळे स्थानिक वनस्पती आणि जडीबुटींच्या संरक्षणाला प्राधान्य मिळते.
या दिवशी स्थानिक वृक्ष (जसे की आंबा, नारळ, किंवा तुळस) लावण्याचा संकल्प घ्यावा. तंबाखूविरोधी जागरूकतेशी जोडून, या दिवशी निसर्गाला हानी पोहोचवणाऱ्या सवयी (जसे की तंबाखू सेवन) टाळण्याचा संकल्प घ्यावा. काही गावांमध्ये, अरण्य षष्ठीला गावातील झाडांना राखी बांधून त्यांचे संरक्षण केले जाते. अरण्य षष्ठी हा सण निसर्ग आणि अध्यात्म यांचा सुंदर संगम आहे.
