Career in Food Inspector: फूड इन्स्पेक्टर मध्ये करिअर करा, पात्रता जाणून घ्या

Career in Food Inspector :  नावाप्रमाणेच फूड इन्स्पेक्टर खाद्यपदार्थांची तपासणी करून या सर्व वस्तू खाण्यायोग्य आहेत की नाही हे शोधून काढतात. जेव्हा खाद्यपदार्थ बाजारात उपलब्ध होतात तेव्हा त्यांची गुणवत्ता आधीच कंपन्यांकडून तपासली जाते आणि ती उत्तीर्ण झाल्यानंतरच ते बाजारात विक्रीसाठी सोडले जातात. फूड कंपन्या अन्नाचा दर्जा अंतर्गत तपासतात आणि किरकोळ विक्रेत्यांना त्याच्या स्टोरेजबद्दल आणि त्याच्या वैधतेबद्दल विशेष सल्ला देतात. या अन्नपदार्थांची अनियमितता तपासण्यासाठी आणि त्यावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी अन्न निरीक्षक किंवा फूड फूड इन्स्पेक्टर आवश्यक आहेत. मुख्यतः अन्न निरीक्षकाची फूड इन्स्पेक्टर नियुक्ती केंद्र व राज्य सरकार परीक्षा घेऊनच करते. राज्यांच्या प्रत्येक जिल्ह्यात किमान एक अन्न निरीक्षक आहे.

फूड इन्स्पेक्टरची नोकरी अत्यंत प्रतिष्ठित आणि चांगल्या पगाराची आहे.

खाद्यपदार्थ तपासणे हे अन्न निरीक्षकाचे मुख्य काम आहे. अन्नपदार्थांचा आपल्या आरोग्याशी थेट संबंध असल्याने अन्न निरीक्षकाचे काम अधिक संवेदनशील बनते. तपासणीदरम्यान काही अनियमितता आढळल्यास विक्रेत्याचा परवाना रद्द करण्याचा अधिकार अन्न निरीक्षकांना आहे.

अन्न निरीक्षकाचे काम अतिशय जबाबदारीचे असते. तपासणीद्वारे, त्याला हे सुनिश्चित करावे लागेल की सर्व अन्नपदार्थ पूर्णपणे स्वच्छ आणि मानवी वापरासाठी योग्य आहेत.

अन्न निरीक्षक खालील खाद्यपदार्थांचे नमुने गोळा करतात आणि त्यांची चाचणी करतात. वापरात असलेली मशिनरी, पॅकेजिंग सिस्टीम इ. स्वच्छ आणि कोणत्याही दूषिततेपासून मुक्त आहेत याचीही तो खात्री करतो.

दूध आणि दुग्धजन्य पदार्थ

मांस आणि पोल्ट्री आयटम

फास्ट फूड आणि स्नॅक्स

अन्न खाण्यास तयार

फळे आणि भाज्या

धान्य

अन्न पूरक

कन्फेक्शनरी वस्तू याची तो चाचणी करतो. 

पात्रता -

 या क्षेत्रात करिअर करण्यासाठी परीक्षा उत्तीर्ण होणे आवश्यक आहे. या परीक्षेत बसण्यासाठी किमान वय 18 वर्षे आणि कमाल वय 42 वर्षे आहे.

या क्षेत्रात करिअर करण्यासाठी तुम्ही कोणत्याही मान्यताप्राप्त बोर्डातून 10+2 उत्तीर्ण असणे आवश्यक आहे. तुम्ही 10+2 मध्ये विज्ञान, कला किंवा वाणिज्य हे विषय घेऊ शकता.

यानंतर भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र आणि जीवशास्त्र हे विषय घेऊन ग्रॅज्युएशन करा. तुम्ही ग्रॅज्युएशनसाठी इतर विषयही घेऊ शकता, पण तुम्ही फिजिक्स, केमिस्ट्री आणि बायोलॉजी या विषयांसह पदवी घेणे चांगले आहे. 

कौशल्ये -

फूड इन्स्पेक्टरला रेस्टॉरंट, पोल्ट्री फार्म इत्यादी ठिकाणी भेट द्यावी लागत असल्याने, तो शारीरिकदृष्ट्या तंदुरुस्त असावा जेणेकरून तो सक्रियपणे काम करू शकेल.

तपासादरम्यान त्याला विक्रेत्यांकडून विरोध आणि प्रति-आरोपांचाही सामना करावा लागू शकतो. म्हणूनच अन्न निरीक्षकानेही मानसिकदृष्ट्या खंबीर असले पाहिजे जेणेकरुन प्रतिकूल परिस्थितीतही स्वत:ला सुरक्षित ठेवत आपले काम करता येईल.

अन्न निरीक्षकाला खाद्यपदार्थ आणि त्यांच्याशी संबंधित कायदेशीर संहिता आणि कायद्यांचे चांगले ज्ञान असले पाहिजे.

अन्न निरीक्षकांनी बाजारपेठेबाबत सजग आणि जागरूक असले पाहिजे जेणेकरून त्यांना कोणत्याही प्रकारच्या बेकायदेशीर कामांची माहिती मिळू शकेल.

अन्न निरीक्षकाचे काम अन्नपदार्थांचे परीक्षण करणे हे असल्याने त्याला दृष्टी, ऐकणे आणि वास यांची चांगली जाण असणे आवश्यक आहे. या क्षमतेचा वापर करून अन्न निरीक्षक अगोदर ठरवू शकतो की एखादा खाद्यपदार्थ चांगला आहे की खराब झाला आहे.

फूड इन्स्पेक्टरकडे निर्णय घेणे, संवाद आणि अहवाल लेखनाची क्षमता चांगली असावी.

निवड प्रक्रिया -

 फूड इन्स्पेक्टरचे 2 प्रकार आहेत

सरकारी अन्न निरीक्षक होण्यासाठी केंद्र आणि राज्याची प्रवेश परीक्षा उत्तीर्ण व्हावी लागते. केंद्रासाठी ही परीक्षा UPSC द्वारे घेतली जाते. यूपीएससी उत्तीर्ण झाल्यानंतर अन्न निरीक्षक बनलेल्यांना केंद्र सरकारच्या विभागांमध्ये काम करावे लागते.

त्याचप्रमाणे राज्य सरकारांमार्फत घेतल्या जाणाऱ्या स्पर्धा परीक्षांमध्ये उत्तीर्ण झाल्यानंतर अन्न निरीक्षकांना राज्य सरकारच्या अधिकृत विभागात काम करावे लागते.

UPSC जवळजवळ दरवर्षी अन्न निरीक्षक होण्यासाठी परीक्षा घेते .

खाजगी अन्न निरीक्षक बनण्याची पद्धत थोडी वेगळी आहे. यामध्ये तुम्हाला UPSC परीक्षा देण्याची गरज नाही. तुम्ही एखाद्या चांगल्या संस्थेतून फूड इन्स्पेक्टर आणि या क्षेत्राशी संबंधित कोर्स केल्यास तुम्ही कोणत्याही खाजगी कारखान्यात किंवा युनिटमध्ये काम करू शकता.

साधारणपणे, खाद्यपदार्थांच्या व्यवसायात गुंतलेल्या खाजगी कंपन्यांचे स्वतःचे खाजगी अन्न निरीक्षक देखील असतात त्यासाठी ते परीक्षा आणि मुलाखत घेऊन हे पद भरतात.

अर्ज प्रक्रिया- 

स्वतःची नोंदणी करण्यासाठी अधिकृत वेबसाइटला भेट द्या आणि लॉगिन क्रेडेन्शियल्स मिळवा. सूचना नीट वाचल्यानंतर अर्ज भरा. विचारल्याप्रमाणे आवश्यक कागदपत्रे अपलोड करा. अर्ज सबमिट करण्यापूर्वी, अर्ज योग्यरित्या तपासा. नोंदणी शुल्क जमा करा.

पगार-

सरकारी अन्न निरीक्षकाचे वेतन रु. 35 हजार  ते रु. 40,हजार दरमहा मिळतो 

शिवाय, महागाई भत्ता (DA), HRA, इतर भत्ते आणि सुविधांसह, मिळतो. 

खाजगी अन्न निरीक्षकांना प्रति महिना पगार होता. 20,हजार ते रु. 30,हजार  पर्यंत असू शकते. 

Edited by - Priya Dixit