गुरूचरित्र – अध्याय तिसावा
बुधवार, 25 नोव्हेंबर 2020 (18:19 IST)
। श्रीगणेशाय नमः । श्रीसरस्वत्यै नमः । श्रीगुरुभ्यो नमः ।
नामधारक शिष्यराणा । लागे सिद्धाचिया चरणा ।
विनवीतसे कर जोडून । भक्तिभावेकरूनिया ॥१॥
जय जया सिद्धमुनि । तूचि तारक भवार्णी ।
अज्ञानतिमिर नासोनि । ज्योतिःस्वरूप तूचि होसी ॥२॥
अविद्यामायासागरी । बुडालो होतो महापुरी ।
तुझी कृपा जाहली तरी । तारिले माते स्वामिया ॥३॥
तुवा दाविला निज-पंथ । जेणे जोडे परमार्थ ।
विश्वपालक गुरुनाथ । तूचि होसी स्वामिया ॥४॥
गुरुचरित्र सुधारस । तुवा पाजिला आम्हांस ।
तृप्त न होय गा मानस । तृषा आणिक होतसे ॥५॥
तुवा केलिया उपकारासी । उत्तीर्ण नव्हे मी वंशोवंशी ।
निजस्वरूप आम्हांसी । दाविले तुम्ही सिद्धमुनि ॥६॥
मागे कथा निरोपिलीसी । अभिनव जाहले सृष्टीसी ।
पतिताकरवी ख्यातीसी । वेद चारी म्हणविले ॥७॥
त्रिविक्रम महामुनेश्वरासी । बोधिले ज्ञान प्रकाशी ।
पुढे कथा वर्तली कैशी । विस्तारावे दातारा ॥८॥
ऐकोनि शिष्याचे वचन । संतोषला सिद्ध आपण ।
प्रेमभावे आलिंगोन । आश्वासीतसे तये वेळी ॥९॥
धन्य धन्य शिष्यमौळी । तुज लाधले अभीष्ट सकळी ।
गुरूची कृपा तात्काळी । जाहली आता परियेसा ॥१०॥
धन्य धन्य तुझी वाणी । वेध लागला श्रीगुरुचरणी ।
तूचि तरलासी भवार्णी । सकळाभीष्टे साधतील ॥११॥
तुवा पुसिला वृत्तांत । संतोष झाला आजि बहुत ।
श्रीगुरुमहिमा असे ख्यात । अगम्य असे सांगता ॥१२॥
एकेक महिमा सांगता । विस्तार होईल बहु कथा ।
संकेतमार्गे तुज आता । निरोपीतसे परियेसी ॥१३॥
पुढे असता वर्तमानी । तया गाणगग्रामभुवनी ।
महिमा होतसे नित्यनूतनी । प्रख्यातरूप होऊनिया ॥१४॥
त्रयमूर्तीचा अवतार । झाला नृसिंहसरस्वती नर ।
महिमा त्याची अपरंपारु । सांगता अगम्य परियेसा ॥१५॥
महिमा तया त्रयमूर्तीची । सांगता शक्ति आम्हा कैची काया धरूनि मानवाची ।
चरित्र केले भूमीवरी ॥१६॥
तया स्थानी असता गुरु । ख्याति झाली अपरांपरु ।
प्रकाशत्व चारी राष्ट्र । समस्त येती दर्शना ॥१७॥
येती भक्त यात्रेसी । एकोभावे भक्तीसी ।
श्रीगुरुदर्शनमात्रेसी । सकळाभीष्ट पावती ॥१८॥
दैन्य पुरुष होती श्रियायुक्त । वांझेसी पुत्र होय त्वरित ।
कुष्ठे असेल जो पीडित । सुवर्ण होय देह त्याचा ॥१९॥
अक्षहीना अक्ष येती । बधिर कर्णी ऐकती ।
अपस्मारादि रोग जाती । श्रीगुरुचरणदर्शनमात्रे ॥२०॥
परीस लागता लोहासी । सुवर्ण होय नवल कायसी ।
श्रीगुरुकृपा होय ज्यासी । सकळाभीष्ट पाविजे ॥२१॥
ऐसे असता वर्तमानी । उत्तर दिशे माहुरस्थानी ।
होता विप्र महाघनी । नाम तया ’गोपीनाथ’ ॥२२॥
तया पुत्र होऊनि मरती । करी दुःख अनेक रीती ।
दत्तात्रेया आराधिती । स्त्रीपुरुष दोघेजण ॥२३॥
पुढे जाहला आणिक सुत । तया नाम ठेविती ’दत्त’ ।
असती आपण धनवंत । अति प्रीती वाढविले ॥२४॥
एकचि पुत्र तया घरी । अति प्रीति तयावरी ।
झाला पाच संवत्सरी । व्रतबंध केला तयासी ॥२५॥
वर्षे बारा होता तयासी । विवाह करिती प्रीतीसी ।
अतिसुंदर नोवरीसी । विचारूनि प्रीतिकरे ॥२६॥
मदनाचे रतीसरसी । रूप दिसे नोवरीसी ।
अति प्रीति सासूश्वशुरासी । महाप्रेमे प्रतिपाळिती ॥२७॥
दंपती एकचि वयेसी । अति प्रिय महा हर्षी ।
वर्धता झाली षोडशी । वर्षे तया पुत्रासी ॥२८॥
दोघे सुंदर सुलक्षण । एकापरीस एक प्राण ।
न विसंबिती क्षण क्षण । अतिप्रिय परियेसा ॥२९॥
ऐसी प्रेमे असता देखा । व्याधि आली त्या पुरुषा ।
अनेक औषधे देता ऐका । आरोग्य नोहे तयासी ॥३०॥
नवचे अन्न तयासी । सदा राहे उपवासी ।
त्याची भार्या प्रीतीसी । आपण न घे सदा अन्न ॥३१॥
पुरुषावरी आपुला प्राण । करी नित्य उपोषण ।
पतीस देता औषधे जाण । प्राशन करी परियेसा ॥३२॥
येणेपरी तीन वर्षी । झाली व्याधि-क्षयासी ।
पतिव्रता स्त्री कैसी । पुरुषासवे कष्टतसे ॥३३॥
पुरुषदेह क्षीण झाला । आपण तयासरसी अबला ।
तीर्थ घेऊनि चरणकमळा । काळ क्रमी तयाजवळी ॥३४॥
दुर्गंधि झाले देह त्याचे । जवळी न येती वैद्य साचे ।
पतिव्रता सुमन तिचे । न विसंबेचि क्षणभरी ॥३५॥
जितुके अन्न पतीसी । तितुकेचि ग्रास आपणासी ।
जैसे औषध देती त्यासी । आपण घेतसे परियेसा ॥३६॥
मातापिता दायाद गोती । समस्त तिसी वारिती ।
पतिव्रता ज्ञानवंती । न ऐके बोल कवणाचे ॥३७॥
दिव्यवस्त्रादि आभरणे । त्यजिली समस्त भूषणे ।
पुरुषावरी आपुला प्राण । काय सुख म्हणतसे ॥३८॥
उभयतांची मातापिता । महाधनिक श्रीमंता ।
पुत्रकन्येसी पाहता । दुःख करिती परियेसा ॥३९॥
अनेक जपानुष्ठान । मंत्रविद्या महाहवन ।
अपरिमित ब्राह्मणभोजन । करविताति अवधारा ॥४०॥
अनेक परीचे वैद्य येती । दिव्य रस-औषधे देती ।
शमन नव्हे कवणे रीती । महाव्याधीने व्यापिले ॥४१॥
पुसती जाणत्या ज्योतिष्यासि । पूजा करिती कुळदेवतांसी ।
काही केलिया पुत्रासी । आरोग्य नोहे सर्वथा ॥४२॥
वैद्य म्हणती तये वेळी । नव्हे बरवे त्यासी अढळी ।
राखील जरी चंद्रमौळी । मनुष्ययत्न नव्हे आता ॥४३॥
ऐसे ऐकोनि मातापिता । दुःखे दाटली करिती चिंता ।
जय जया जगन्नाथा । दत्तात्रेया गुरुमूर्ति ॥४४॥
आराधोनिया तुम्हांसी । पुत्र लाधलो संतोषी ।
पापरूप आपणासी । निधान केवी राहो पाहे ॥४५॥
एकचि पुत्र आमचे वंशी । त्याते जरी न राखिसी ।
प्राण देऊ तयासरसी । दत्तात्रेया स्वामिया ॥४६॥
ऐसे नानापरी देखा । दुःख करिती जननीजनका ।
वारीतसे पुत्र ऐका । मातापिता आलिंगोनि ॥४७॥
म्हणे आपुले भोग सरले । जितुके ऋण तुम्हा दिधले ।
अधिक कैचे घेऊ भले । ऋणानुबंध न चुकेचि ॥४८॥
ऐसे ऐकोनि मातापिता । दोघे जाहली मूर्च्छागता ।
पुत्रावरी लोळता । महादुःखे दाटोनिया ॥४९॥
म्हणती ताता पुत्रराया । आमुचीआशा झाली वाया ।
पोषिसी आम्हा म्हणोनिया । निश्चय केला होता आपण ॥५०॥
उबगोनिया आम्हांसी । सोडूनि केवी जाऊ पाहसी ।
वृद्धाप्यपणी आपणांसी । धर्म घडे केवी तुज ॥५१॥
ऐकोनि मातापितावचन । विनवीतसे आक्रंदोन ।
करणी ईश्वराधीन । मनुष्ययत्न काय चाले ॥५२॥
मातापित्यांचे ऋण । पुत्रे करावे उत्तीर्ण ।
तरीच पुत्रत्व पावणे । नाही तरी दगडापरी ॥५३॥
मातेने केले मज पोषण । एके घडीचे स्तनपान ।
उत्तीर्ण नव्हे भवार्ण । जन्मांतरी येऊनिया ॥५४॥
आपण जन्मलो तुमचे उदरी । कष्ट दाविले अतिभारी ।
सौख्य न देखा कवणेपरी । ऐसा आपण पापी देखा ॥५५॥
आता तुम्ही दुःख न करणे । परमार्थी दृष्टी देणे ।
जैसे काही असेल होणे । ब्रह्मादिका न सुटेचि ॥५६॥
येणेपरी जननीजनका । संभाषीतसे पुत्र निका ।
तेणेपरी स्त्रियेसी देखा । सांगतसे परियेसा ॥५७॥
म्हणे ऐक प्राणेश्वरी । झाले आमुचे दिवस सरी ।
मजनिमित्ते कष्टलीस भारी । वृथा गेले कष्ट तुझे ॥५८॥
पूर्वजन्मीचे वैरपण । तुजसी होता माझा शीण ।
म्हणोनि तूते दिधले जाण । जन्मांतरीचे कष्ट देखा ॥५९॥
तू जरी रहासी आमुचे घरी । तुज पोशितील परिकरी ।
तुज वाटेल कष्ट भारी । जाई आपुले माहेरा ॥६०॥
ऐसे तुझे सुंदरीपण । न लाधे आपण दैवहीन ।
न राहे तुझे अहेवपण । माझे अंग स्पर्शता ॥६१॥
ऐकोनि पतीचे वचन । मूर्च्छा आली तत्क्षण ।
माथा लावूनिया चरणा । दुःख करी तये वेळी ॥६२॥
म्हणे स्वामी प्राणेश्वरा । तुम्ही मज न अव्हेरा ।
तुहांसरी दातारा । आणिक नाही गति आपणा ॥६३॥
जेथे असे तुमचा देह । सवेचि असे आपण पाहे ।
मनी न करा संदेह । समागमी तुमची आपण ॥६४॥
ऐसे दोघांचिया वचनी । ऐकोनिया जनकजननी ।
देह टाकोनिया धरणी । दुःख करिती तयेवेळी ॥६५॥
उठवूनिया श्वशुरासी । संबोखीतसे सासूसी ।
न करा चिंता, हो भरवसी । पति आपुला वाचेल ॥६६॥
विनवीतसे तये वेळी । आम्हा राखेल चंद्रमौळी ।
पाठवा एखाद्या स्थळी । पति आपुला वाचेल ॥६७॥
सांगती लोक महिमा ख्याति । नरसिंहसरस्वती श्रीगुरुमूर्ति ।
गाणगापुरी वास करिती । तया स्वामी पहावे ॥६८॥
त्याचे दर्शनमात्रेसी । आरोग्य होईल पतीसी ।
आम्हा पाठवा त्वरितेसी । म्हणोनि चरणा लागली ॥६९॥
मानवली गोष्ट समस्तांसी । मातापिताश्वशुरांसी ।
निरोप घेऊनि सकळिकांसी । निघती झाली तये वेळी ॥७०॥
तया रोगिया करोनि डोली । घेवोनि निघाली ते बाळी ।
विनवीतसे तये वेळी । आपले सासूश्वशुरांसी ॥७१॥
स्थिर करूनि अंतःकरण । सुखे रहावे दोघेजण ।
पति असे माझा प्राण । राखील माझे कुळदैवत ॥७२॥
म्हणोनि सासूश्वशुरांसी । नमन करी प्रीतीसी ।
आशीर्वाद देती हर्षी । अहेवपण स्थिर होय ॥७३॥
तुझे दैवे तरी आता । आमुचा पुत्र वाचो वो माता ।
म्हणोनि निघाले बोळवीत । आशीर्वाद देताति ॥७४॥
येणेपरी पतीसहित । निघती झाली पतिव्रता ।
क्वचित्काळ मार्ग क्रमिता । आली गाणगापुरासी ॥७५॥
मार्ग क्रमिता रोगियासी । अधिक जाहला त्रिदोषी ।
उतरता ग्रामप्रदेशी । अतिसंकट जाहले पै ॥७६॥
विचारिता श्रीगुरूसी गेले होते संगमासी ।
जावे म्हणोनि दर्शनासी । निघती झाली तये वेळी ॥७७॥
पतिव्रता तये वेळ । आली आपुले पतीजवळ ।
पहाता जाहला अंतकाळ । प्राण गेला तत्क्षणी ॥७८॥
आकांत करी ते नारी । लोळतसे धरणीवरी ।
भोसकूनि घ्यावया घेता सुरी । वारिती तियेसी ग्राम लोक ॥७९॥
आफळी शिरे भूमीसी । हाणी उरी पाषाणेसी ।
केश मोकळे आक्रोशी । प्रलापीतसे परियेसा ॥८०॥
हा हा देवा काय केले । का मज गाईसी गांजिले ।
आशा करूनि आल्ये । राखिसी प्राण म्हणोनि ॥८१॥
पूजेसी जाता देउळात । पडे देऊळ करी घात ।
ऐशी कानी न ऐको मात । दृष्टांत झाला आपणासी ॥८२॥
उष्णकाळी तापोनि नरु । ठाकोनि जाय एखादा तरु ।
वृक्षचि पडे आघात थोरु । तयापरी झाले मज ॥८३॥
तृषेकरूनि पीडित । जाय मनुष्य गंगेत ।
संधी सुसरी करी घात । तयापरी मज झाले ॥८४॥
व्याघ्रभये पळे धेनु । जाय आधार म्हणोनु ।
तेथेचि वधिती यवनु । तयापरी झाले मज ॥८५॥
ऐसी पापी दैवहीन । आपुले पतीचा घेतला प्राण ।
मातापितरांसी त्यजून । घेवोनि आल्ये विदेशी ॥८६॥
येणेपरी दुःख करीत । पाहू आले जन समस्त ।
संभाषिताति दुःखशमता । अनेकपरीकरूनिया ॥८७॥
वारिताति नारी सुवासिनी । का वो दुःख करिसी कामिनी ।
विचार करी अंतःकरणी । होणार न चुके सकळिकांसी ॥८८॥
ऐसे म्हणता नगरनारी । तिसी दुःख झाले भारी ।
आठवीतसे परोपरी । आपुले जन्मकर्म सकळ ॥८९॥
ऐका तुम्ही मायबहिणी । आता कैची वाचू प्राणी ।
पतीसी आल्ये घेऊनि । याची आशा करोनिया ॥९०॥
आता कवणा शरण जावे । राखेल कोण मज जीवे ।
प्राणेश्वरा त्यजूनि जीवे । केवी वाचू म्हणतसे ॥९१॥
बाळपणी गौरीसी । पूजा केली शंकरासी ।
विवाह होता परियेसी । पूजा केली मंगळागौरी ॥९२॥
अहेवपणाचे आशेनी । पूजा केली म्या भवानी ।
सांगती माते सुवासिनी । अनेकपरी व्रतादिके ॥९३॥
जे जे सांगती माते व्रत । केली पूजा अखंडित ।
समस्त जाहले आता व्यर्थ । रुसली गौरी आपणावरी ॥९४॥
आता माझिये हळदीसी । चोर पडले गळेसरीसी ।
सर्वस्व दिधले वन्हीसी । कंकण-कंचुकी परियेसा ॥९५॥
कोठे गेले माझे पुण्य । वृथा पूजिला गौरीरमण ।
कैसे केले मज निर्वाण । ऐका मायबहिणी हो ॥९६॥
केवी राहू आता आपण । पति होता माझा प्राण ।
लोकांसरिसा नोहे जाण । प्राणेश्वर परियेसा ॥९७॥
ऐसे नानापरी देखा । करी पतिव्रता दुःखा ।
पतीच्या पाहूनिया मुखा । आणिक दुःख अधिक करी ॥९८॥
आलिंगोनि प्रेतासि । रोदन करी बहुवसी ।
आठवी आपुले पूर्व दिवसी । पूर्वस्नेह तये वेळी ॥९९॥
म्हणे पुरुषा प्राणेश्वरा । कैसे माझे त्यजिले करा ।
उबग आला तुम्हा थोरा । म्हणोनि माते उपेक्षिले ॥१००॥
कैसी आपण दैवहीन । तटाकी खापर लागता भिन्न ।
होतासि तू निधान । आयुष्य तुझे उणे जहाले ॥१॥
तुमचे मातापितयांसी । सांडूनि आणिले परदेशी ।
जेणेपरी श्रावणासी । वधिले राये दशरथे ॥२॥
तैसी तुमची जनकजननी । तुम्हा आणिले त्यजूनि ।
तुमची वार्ता ऐकोनि । प्राण त्यजितील दोघेजण ॥३॥
तीन हत्या भरवसी । घडल्या मज पापिणीसी ।
वैरिणी होय मी तुम्हांसी । पतिघातकी आपण सत्य ॥४॥
ऐशी पापिणी चांडाळी । निंदा करिती लोक सकळी ।
प्राणे घेतला मीचि बळी । प्राणेश्वरा दातारा ॥५॥
स्त्री नव्हे मी तुमची वैरी । जैसी तिखट शस्त्र सुरी ।
वेधिली तुमचे शरीरी । घेतला प्राण आपणचि ॥६॥
मातापिता बंधु सकळी । जरी असती तुम्हाजवळी ।
मुख पाहती अंतकाळी । त्यांसि विघ्न आपण केले ॥७॥
माझ्या वृद्ध सासूसासर्यात । होती तुमची आस ।
पुरला नाही त्यांचा सोस । त्याते सांडोनि केवी जाता ॥८॥
एकचि उदरी तुम्ही त्यासी । उबगलेति पोसावयासी ।
आम्हा कोठे ठेवूनि जासी । प्राणेश्वरा दातारा ॥९॥
आता आपण कोठे जावे । कवण माते पोसील जीवे ।
न सांगता आम्हांसी बरवे । निघोनि गेलासी प्राणेश्वरा ॥११०॥
तू माझा प्राणेश्वरु । तुझे ममत्व केवी विसरू ।
लोकासमान नव्हसी नरु । प्रतिपाळिले प्रीतिभावे ॥११॥
कधी नेणे पृथक्शयन । वामहस्त-उसेवीण ।
फुटतसे अंतःकरण । केवी वाचो प्राणेश्वरा ॥१२॥
किती आठवू तुझे गुण । पति नव्हसी माझा प्राण ।
सोडोनि जातोसि निर्वाण । कवणेपरी वाचू मी ॥१३॥
आता कवण थार्य जाणे । कवण घेतील मज पोसणे ।
’बालविधवा’ म्हणोनि जन । निंदापवाद ठेविती ॥१४॥
एकही बुद्धि मज न सांगता । त्यजिला आत्मा प्राणनाथा ।
कोठे जावे आपण आता । केशवपन करूनि ॥१५॥
तुझे प्रेम होते भरल्ये । मातापितयाते विसरल्ये ।
त्यांचे घरा नाही गेल्ये । बोलावनी नित्य येती ॥१६॥
केवी जाऊ त्यांच्या घरा । उपेक्षितील प्राणेश्वरा ।
दैन्यवृत्ती दातारा । चित्तवृत्ति केवी धरू ॥१७॥
जववरी होतासी तू छत्र । सर्वा ठायी मी पवित्र ।
मानिती सकळ इष्टमित्र । आता निंदा करतील ॥१८॥
सासूश्वशुरापाशी जाणे । मज देखता त्याही मरणे ।
गृह जहाले अरण्य । तुम्हाविणे प्राणेश्वरा ॥१९॥
घेवोनि आल्ये आरोग्यासी । येथे ठेवूनि तुम्हांसी ।
केवी जाऊ घरासी । राक्षसी मी पापीण ॥१२०॥
ऐसे नानापरी ते नारी । दुःख करी अपरांपरी ।
इतुके होता अवसरी । आला तेथे सिद्ध एक ॥२१॥
भस्मांकित जटाधारी । रुद्राक्षमाळाभूषण-अळंकारी ।
त्रिशूळ धरिला असे करी । येऊनि जवळी उभा ठेला ॥२२॥
संभाषीतसे तया वेळी । का वो प्रलापिसी स्थूळी ।
जैसे लिहिले कपाळी । तयापरी होतसे ॥२३॥
पूर्वजन्मीचे तपफळ । भोगणे आपण हे अढळ ।
वाया रडसी निर्फळ । शोक आता करू नको ॥२४॥
दिवस आठ जरी तू रडसी । न ये प्राण प्रेतासी ।
जैसे लिहिले ललाटेसी । तयापरी घडेल जाण ॥२५॥
मूढपणे दुःख करिसी । समस्ता मरण तू जाणसी ।
कवण वाचला असे धरित्रीसी । सांग आम्हा म्हणतसे ॥२६॥
आपुला म्हणसी प्राणेश्वरु । कोठे उपजला तो नरु ।
तुझा जन्म झाला येरु । कवण तुझी मातापिता ॥२७॥
पूर येता गंगेत । नानापरीची काष्ठे वाहत ।
येऊनि एके ठायी मिळत । फाकती आणिक चहूकडे ॥२८॥
पाहे पा एका वृक्षावरी । येती पक्षी अपरांपरी ।
क्रमोनि प्रहर चारी । जाती मागुती चहूकडे ॥२९॥
तैसा हा संसार जाण नारी । कवण वाचला असे स्थिरी ।
मायामोहे कलत्रपुत्री । पति म्हणसी आपुला ॥१३०॥
गंगेमध्ये जैसा फेन । तेणेपरी देह जाण ।
स्थिर नोहे याचि कारण । शोक वृथा करू नको ॥३१॥
पंचभूतात्मक देह । तत्संबंधी गुण पाहे ।
आपुले कर्म कैसे आहे । तैसा गुण उद्भवे ॥३२॥
गुणानुबंधे कर्मे घडती । कर्मासारिखी दुःख-प्राप्ति ।
मायामोहाचिया रीती । मायामयसंबंधे ॥३३॥
मायासंबंधे मायागुण । उपजे सत्त्व-रज-तमोगुण ।
येणेचि तीन्हि देह जाण । त्रिगुणात्मक देह हा ॥३४॥
हा संसार वर्तमान । समस्त कर्माचे अधीन ।
सुखदुःख आपुले गुण । भोगिजे आपुले आर्जव ॥३५॥
कल्पकोटी दिवसवरी । देवास आयुष्य आहे जरी ।
त्यासी काळ न चुके सरी । मनुष्याचा कवण पाड ॥३६॥
काळ समस्तांसी कारण । कर्माधीन देह-गुण ।
स्थिर कल्पिता साधारण । पंचभूत देहासी ॥३७॥
काळ-कर्म-गुणाधीन । पंचभूतात्मक देह जाण ।
उपजता संतोष नको मना । मेलिया दुःख न करावे ॥३८॥
जधी गर्भ होता नरु । जाणिजे नश्य म्हणोनि प्रख्यात थोरु ।
त्याचे जैसे गुणकर्म-विवरु । तैसे मरण जन्म परियेसा ॥३९॥
कोणा मृत्यु पूर्ववयसी । कवणा मृत्यु वृद्धाप्येसी ।
जैसे आर्जव असे ज्यासी । तयापरी घडे जाणा ॥१४०॥
पूर्वजन्मार्जवासरसी । भोगणे होय सुखदुःखअंशी ।
कलत्र-पुत्र-पति हर्षी । पापपुण्यांशे जाणा ॥४१॥
आयुष्य सुखदुःख जाणा । समस्त पापवश्य-पुण्य ।
ललाटी लिहिले असे ब्रह्माने । अढळ जाण विद्वज्जना ॥४२॥
एखादे समयी कर्मासी । लंघिजेल पुण्यवशी ।
देवदानवमनुष्यांसी । काळ न चुके भरवसे ॥४३॥
संसार म्हणजे स्वप्नापरी । इंद्रजाल-गारुडीसरी ।
मिथ्या जाण तयापरी । दुःख आपण करू नये ॥४४॥
शतसहस्त्रकोटि जन्मी । तू कवणाची कोण होतीस गृहिणी ।
वाया दुःख करिसी झणी । मूर्खपणेकरूनिया ॥४५॥
पंचभूतात्मक शरीर । त्वचा मांस शिरा रुधिर ।
मेद मज्जा अस्थि नर । विष्ठा-मूत्र-श्र्लेष्मसंबंधी ॥४६॥
ऐशा शरीरअघोरात । पाहता काय असे स्वार्थ ।
मल मूत्र भरले रक्त । तयाकारणे शोक का करिसी ॥४७॥
विचार पाहे पुढे आपुला । कोणेपरी मार्ग असे भला ।
संसारसागर पाहिजे तरला । तैसा मार्ग पाहे बाळे ॥४८॥
येणेपरी तियेसी । बोधिता झाला तापसी ।
ज्ञान झाले तियेसी । सांडी शोक तयावेळी ॥४९॥
कर जोडोनि तये वेळी । माथा ठेविनि चरणकमळी ।
विनवीतसे करुनाबहाळी । उद्धरी स्वामी म्हणोनिया ॥१५०॥
कवण मार्ग आपणासी । जैसा स्वामी निरोप देसी ।
जनक जननी तू आम्हासी । तारी तारी म्हणतसे ॥५१॥
कवणेपरी तरेन आपण । हा संसार भवार्ण ।
तुझा निरोप करीन । म्हणोनि चरणा लागली ॥५२॥
ऐकोनि तियेचे वचन । सांगे योगी प्रसन्नवदन ।
बोलतसे विस्तारून । आचरण स्त्रियांचे ॥५३॥
म्हणोनि सरस्वती गंगाधर । सांगे गुरुचरित्रविस्तार ।
ऐकता समस्त पाप दूर । सकळाभीष्टे साधती ॥१५४॥
इति श्रीगुरुचरित्रामृते परमकथाकल्पतरौ श्रीनृसिंहसरस्वत्युपाख्याने सिद्धनामधारकसंवादे प्रेतांगनाशोको नाम त्रिंशत्तमोऽध्यायः ॥३०॥
